Đân-lớp là ai?
Đân-lớp là tên phiên âm tiếng Việt của John Boyd Dunlop (1840–1921), một bác sĩ thú y người Scotland và là người phát minh ra chiếc lốp khí nén thực dụng đầu tiên được công nhận.
Tuy nhiên, bằng sáng chế của ông, được cấp vào năm 1888, không phải dành cho lốp ô tô. Thay vào đó, nó được dự định để tạo ra lốp xe đạp.
Dunlop đã bán quyền lợi của mình trong công ty bảy năm sau khi thành lập và nghỉ hưu ở Dublin. Ông mất ngày 23 tháng 10 năm 1921 ở tuổi 81 tại nhà riêng. Trong khi đó, Dunlop Rubber phát triển cực kỳ nhanh chóng, bổ sung thêm các nhà máy trên khắp châu Âu và bổ sung vào dòng sản phẩm của mình.
Vào giữa những năm 1920, công ty không chỉ sản xuất săm lốp mà còn sản xuất áo mưa, bóng gôn, bóng tennis và cao su xốp. Trong Thế chiến thứ hai, công ty đã mở rộng hơn nữa bằng cách sản xuất xuồng cao su, lốp xe chống đạn, áo khoác chiến hào, quần áo bay và một loạt các sản phẩm khác.
Năm 1999, Cao su Dunlop trở thành công ty con của Công ty Lốp xe và Cao su Goodyear. Năm 2005, Dunlop được vinh danh sau khi được vinh danh trong Đại sảnh Danh vọng Ô tô và được giới thiệu vào Đại sảnh Danh vọng của các Nhà phát minh vào năm 2006.
Phải mất thêm bảy năm nữa để một người nào đó tạo ra bước nhảy vọt. André Michelin và anh trai Edouard, người trước đây đã được cấp bằng sáng chế cho lốp xe đạp có thể tháo rời, là những người đầu tiên sử dụng lốp khí nén trên ô tô. Thật không may, chúng không được chứng minh là lâu bền. Mãi cho đến khi Philip Strauss phát minh ra loại lốp kết hợp và săm chứa đầy không khí vào năm 1911 thì lốp hơi mới có thể được sử dụng trên ô tô một cách thành công.
Robert William Thomson (1822–1873) đã phát minh ra lốp xe khí nén (bơm hơi) cao su lưu hóa đầu tiên trên thực tế. Thomson được cấp bằng sáng chế cho lốp xe hơi của mình vào năm 1845, và mặc dù phát minh của ông hoạt động tốt, nhưng quá tốn kém để phát triển.
Cuộc đời của Đân–lớp
Đân-lớp sinh ra trong một trang trại tại Dreghorn ở Ayrshire, nơi ngày nay là vùng ngoại ô phía đông của thị trấn Irvine. Anh tiếp tục theo học ngành thú y tại Trường Nghiên cứu Thú y Hoàng gia ở Edinburgh, hay còn gọi là “Dick Vet” theo tên người sáng lập, William Dick. Đây hiện là trường thú y của Đại học Edinburgh. Đân-lớp tiếp tục hành nghề bác sĩ thú y ở Edinburgh, trước khi chuyển đến Belfast để đảm nhận một vị trí ở đó vào năm 1867.
Công việc thú y của Đân-lớp liên quan đến một lượng lớn việc di chuyển trên những con đường thường rất gồ ghề, một điều còn gây khó chịu hơn bởi thực tế là bánh xe trên xe ngựa có vành bằng sắt hoặc gỗ. Nhưng chính những con đường rải sỏi ở Belfast, và việc con trai ông gặp khó khăn trong việc học lái xe ba bánh với lốp cao su đặc, đã khiến nguồn cảm hứng bùng lên vào năm 1887. Suy nghĩ của Đân-lớp là sản xuất một loại lốp cao su có thể bơm căng bằng không khí – một loại lốp khí nén – giúp hấp thụ các chấn động truyền từ mặt đường hiệu quả hơn nhiều so với lốp đặc.
Năm 1888, Đân-lớp được cấp bằng sáng chế cho ý tưởng này và đến năm 1889, Đân-lớp bắt đầu sản xuất lốp hơi tại một nhà máy ở Dublin. Năm 1890, bằng sáng chế của Đân-lớp bị thách thức bởi Robert William Thomson, một nhà phát minh người Scotland, người đã được cấp bằng sáng chế cho ý tưởng về lốp hơi ở Pháp vào năm 1846 và ở Hoa Kỳ vào năm 1847. Tuy nhiên, cách tiếp cận sản xuất lốp xe của Thompson khá khác biệt (và hơn thế nữa). đắt tiền), và Đân-lớp đã có thể tiếp tục sản xuất lốp xe theo thiết kế của riêng mình. Năm 1891 Dunlop Tires bắt đầu sản xuất từ nhà máy rộng lớn của nó có tên là Fort Dunlop tại Erdington gần Birmingham.
Năm 1896, ở tuổi 56, Đân-lớp chuyển giao quyền kiểm soát bằng sáng chế và công ty cho William Harvey Du Cros. Đổi lại, anh ta được chia 1500 cổ phiếu trong công ty mới vẫn mang tên anh ta, và anh ta nghỉ hưu ở Dublin. Trong vòng một thập kỷ, Dunlop Tires đã mở rộng đáng kể thành một công ty đa quốc gia khi nhu cầu về lốp xe bùng nổ cùng với sự ra đời của động cơ đốt trong.
Đân-lớp qua đời tại Dublin vào ngày 23 tháng 10 năm 1921. Ông đã kiếm được khá nhiều tiền từ việc bán công ty của mình: nhưng sẽ không có gì tốt bằng nếu ông giữ quyền kiểm soát bằng sáng chế của mình. Và, mặc dù ông không phải là người phát minh ra lốp khí nén, nhưng hầu hết mọi người trên thế giới đều đã nghe đến tên ông và tin rằng ông đã làm được.
Thành tựu của Đân–lớp
- Năm 2005, Đân-lớp được vinh danh tại Đại sảnh Danh vọng Ô tô và một ngân hàng Ailen đã phát hành tờ 10 bảng Anh có hình của ông trên đó.
- Lốp khí nén đầu tiên của Đân-lớp có thể được trưng bày tại Bảo tàng Quốc gia Scotland ở Edinburgh. Bảo tàng cũng trưng bày tượng bán thân của Dunlop, cũng như một số xe ô tô lịch sử.
Lịch sử ra đời của lốp xe
Sau gần 200 năm phát triển, lốp xe là một ngành công nghiệp quan trọng ảnh hưởng tới ngành sản xuất các phương tiện giao thông. Ngày nay, có rất nhiều các tập đoàn chuyên nghiên cứu và sản xuất lốp xe trong đó có các hãng lốp mang tên của những người đầu tiên đặt nền móng cho ngành công nghiệp lốp xe: Goodyear, Michelin và Dunlop.
Danh từ “tyre” nguyên gốc để chỉ “lốp xe” dựa trên những chiếc xe bánh gỗ thời kì đầu tiên con người phát triển các phương tiện giao thông. Khi đó, các bánh xe được làm từ những tấm gỗ ghép lại với viền bằng thép bao xung quanh. Sau khi lốp xe ra đời, danh từ “tyre” được sử dụng để chỉ bộ phận này trên xe nguồn gốc từ vai trò kết nối (tied) và giữ chặt các tấm gỗ của bánh xe.
Tên lốp xe (tyre) bắt nguồn từ vai trò giữ chặt của các đai kim loại quanh bánh xe bằng gỗ.
Sau đó, những người khám phá thế giới đầu thế kỉ XIX đã thấy người Ấn Độ sử dụng các tấm cao su để chống thấm. Loại vật liệu đàn hồi này được dân châu Âu để mắt tới, vào những năm 1800, Charles Mcintosh đã sử dụng latex làm từ nhựa của một loài cây trong rừng Amazone để đệm vào viền của các bánh xe. Xe chạy êm hơn nhưng vẫn tồn tại nhiều nhược điểm: thời tiết lạnh khiến loại vật liệu này bị bở vỡ, còn trời nóng lại khiến lốp bằng latex bị quằn nếp. Người ta tiếp tục tìm kiếm một loại vật liệu có khả năng đàn hồi và bền với nhiệt độ hơn để ứng dụng làm lốp xe.
Tới năm 1839, Charles Goodyear phát hiện ra phương pháp lưu hoá cao su sẽ giúp cao su bền hơn, đàn hồi tốt hơn. Cao su trở thành vật liệu phổ biến nhất để chế tạo lốp xe, nhất là lốp xe đạp. Tuy nhiên, lốp xe ở thời kì này vẫn là lốp cao su đặc.
48 năm sau, khoảng tháng 10/1887, trong một ngày chơi với con trai trong sân nhà mình, bác sĩ thú y người Ireland John Boyd Dunlop đã nghĩ ra ý tưởng bơm hơi vào bên trong cao su để làm lốp xe. Bởi con trai ông cảm thấy khó chịu với những chiếc bánh xe trên chiếc xe đồ chơi của mình vì nó quá xóc. Mặc dù là một bác sĩ thú y, John Boyd Dunlop lại có những kinh nghiệm và hiểu biết nhất định về cao su, ông đã bơm khí vào một ống cao su rồi lắp lên bánh xe bằng gỗ đường kính 96cm của chiếc xe đạp 3 bánh của con trai. Nhận thấy hiệu quả tuyệt vời của lốp xe rỗng bơm hơi, ông đã đăng kí bản quyền sáng chế và chính thức được công nhận vào ngày 7/12/1888 (tuy nhiên, trước đó Robert William Thomson đã được cấp bằng sáng chế về công nghệ lốp khí nén tương tự vào năm 1847).
Lốp xe của Dunlop thành công vang dội tại các giải đua xe đạp thời đó ở Ireland và sau đó là Anh. Điều này khiến cho kiểu lốp xe này nhanh chóng được ứng dụng trên các mẫu xe thương mại. Công ty cung cấp lốp xe mà John Boyd Dunlop làm chủ phát triển mạnh mẽ trên thị trường, dù vướng vào cuộc chiến pháp lý với William Thomson. Tuy nhiên, kết cấu cơ bản của lốp xe hiện nay chúng ta sử dụng không hoàn toàn tương tự lốp xe của Dunlop. Lốp xe của Dunlop vẫn có tuổi thọ rất thấp vì chưa giảm được ma sát trượt giữa mặt đường và bề mặt lốp khi xe chạy.
Édouard Michelin và André Michelin đã thay đổi ngành công nghiệp sản xuất lốp xe với sáng chế vành xe mới.
Sau đó ở Pháp, anh em Édouard Michelin và André Michelin đã tạo nên một cuộc cách mạng cho ngành sản xuất lốp xe với việc giới thiệu thế hệ lốp hoàn toàn mới vào năm 1948. Lốp do anh em Michelin sáng chế ra có cấu trúc tương tự như lốp xe hiện nay: gồm lốp lắp kín trên vành xe. Và vành xe cũng chính là phát minh quan trọng đối với ngành chế tạo phương tiện của nhân loại. Nhờ việc cải tiến thiết kế, tuổi thọ cũng như độ bền của lốp được kéo dài. Tuy nhiên, để sử dụng được kiểu lốp này, các hãng xe phải chấp nhận thay đổi hệ thống treo trên xe hơi để phù hợp với kiểu vành xe mới.
Kiểu lốp mới này nhanh chóng được các hãng sản xuất xe tại Ý, Pháp, Nhật Bản và Đức ứng dụng và sản xuất hàng loạt với số lượng lớn. Tuy nhiên ở Mỹ, ban đầu người ta từ chối sử dụng lốp của Michelin, bởi điều đó đồng nghĩa với việc phải thay đổi dây chuyền sản xuất, lắp ráp khổng lồ của nền công nghiệp tiềm năng này.
Các lốp xe thông dụng ngày nay đều có thiết kế tương tự như lốp của anh em Michelin sáng chế.
Sau lốp không săm thay thế cho lốp xe thông thường, hiện nay các hãng lốp còn nghiên cứu phát triển các loại lốp xe tự do không sử dụng khí nén có hiệu suất vận hành cao hơn.
Những phát triển đáng chú ý khác trong công nghệ lốp xe
Năm 1903, PW Litchfield thuộc Công ty Lốp xe Goodyear đã được cấp bằng sáng chế cho chiếc lốp không săm đầu tiên, tuy nhiên, nó không bao giờ được khai thác thương mại cho đến khi nó được sử dụng trên chiếc Packard 1954.
Năm 1904, vành có thể lắp được đã được giới thiệu cho phép người lái xe tự sửa chữa căn hộ của họ. Năm 1908, Frank Seiberling đã phát minh ra lốp có rãnh với khả năng bám đường được cải thiện.
Năm 1910, Công ty BF Goodrich đã phát minh ra lốp xe có tuổi thọ cao hơn bằng cách thêm carbon vào cao su. Goodrich cũng đã phát minh ra lốp xe cao su tổng hợp đầu tiên vào năm 1937 được làm từ một chất được cấp bằng sáng chế có tên là Chemigum.
Loại lốp xe tuyết đầu tiên dành cho xe du lịch, Hakkapeliitta, được phát minh bởi một công ty Phần Lan (nay là Nokian) vào năm 1936. Loại lốp này được coi là một trong những loại lốp tốt nhất trong ngành và vẫn còn được sản xuất cho đến ngày nay.
********************
Đăng bởi: THPT Ngô Thì Nhậm
Chuyên mục: Tổng hợp
