Hóa học 9 Bài 29: Axit cacbonic và muối cacbonat – Giải bài tập SGK Hóa học 9 Bài 29

Hóa học 9 Bài 29: Axit cacbonic và muối cacbonat được THPT Ngô Thì Nhậm biên soạn hy vọng sẽ là là tài liệu hữu ích giúp các em nắm vững kiến thức bài học và đạt kết quả tốt trong các bài thi, bài kiểm tra trên lớp.

Tóm tắt lý thuyết Hóa học 9 Bài 29

I. AXIT CACBONIC (Công thức hóa học H₂CO₃)

1. Trạng thái tự nhiên và tính chất vật lí

Trong nước tự nhiên và nước mưa có hòa tan khí cacbonic: 1000 m³ nước hòa tan được 90 m³ khí CO₂.

Một phần khí CO₂ tác dụng với nước tạo thành dung dịch axit cacbonic, phần lớn vẫn tồn tại ở dạng phân tử CO₂

2. Tính chất hóa học

– H₂CO₃ là một axit yếu: dung dịch H₂CO₃ chỉ làm quỳ tím chuyển thành màu đỏ nhạt, bị axit mạnh đẩy ra khỏi muối.

– H₂CO₃ là một axit không bền: H₂CO₃ tạo thành trong các phản ứng hóa học bị phân hủy ngay thành CO₂ và H₂O.

II. MUỐI CACBONAT

1. Phân loại:

Có hai loại muối cacbonat:

– Muối cacbonat trung hòa (hay muối cacbonat), không còn nguyên tố H trong thành phần gốc axit.

Ví dụ: Na₂CO₃, CaCO₃,..

– Muối cacbonat axit (hay muối hiđro cacbonat), có nguyên tố H trong thành phần gốc axit.

Ví dụ: NaHCO₃, Ca(HCO₃)₂…

2. Tính chất

a) Tính tan:

Đa số muối cacbonat không tan trong nước, trừ một số muối cacbonat của kim loại kiềm như Na₂CO₃, K₂CO₃…

Hầu hết các muối hiđro cacbonat tan trong nước như Ca(HCO₃)₂; Mg(HCO₃)₂ …

b) Tính chất hóa học

– Tác dụng với axit:

Muối cacbonat tác dụng với dung dịch axit mạnh hơn axit cacbonic (như HCl, HNO₃, H,SO₄,…) tạo thành muối mới và giải phóng CO₂.

Ví dụ:

NaHCO₃ + HCl → NaCl + CO₂↑ + H₂O

CaCO₃ + H₂SO₄ → CaSO₄ + CO₂ ↑+ H₂O

– Tác dụng với dung dịch bazơ

Một số dung dịch muối cacbonat tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối cacbonat không tan và bazơ mới.

Ví dụ:

K₂CO₃ + Ca(OH)₂ → 2KOH + CaCO₃ ↓

Muối hiđro cacbonat tác dụng với dung dịch kiềm tạo thành muối trung hòa và nước

Ví dụ:

KHCO₃ + KOH → K₂CO₃ + H₂O

Ba(HCO₃)₂ + Ba(OH)₂ → 2BaCO₃↓ + 2H₂O

– Tác dụng với dung dịch muối

Dung dịch muối cacbonat tác dụng với một số dung dịch muối tạo thành 2 muối mới

Ví dụ:

Na₂CO₃ + CaCl₂ → 2NaCl + CaCO₃↓

– Muối cacbonat bị nhiệt phân hủy

Nhiều muối cacbonat (trừ muối cacbonat trung hòa của kim loại kiềm) dễ bị nhiệt phân hủy giải phóng khí CO₂

Ví dụ:

3. Ứng dụng:

– CaCO₃ là thành phần chính của đá vôi, được dùng để sản xuất vôi, xi măng…

– Na₂CO₃ được dùng để nấu xà phòng, sản xuất thủy tinh,..

– NaHCO₃ được dùng làm dược phẩm, hóa chất trong bình cứu hỏa,…

III. CHU TRÌNH CACBON TRONG TỰ NHIÊN

Trong tự nhiên luôn có sự chuyển hóa cacbon tự dạng này sang dạng khác. Sự chuyển hóa này diễn ra thường xuyên, liên tục và tạo thành chu trình khép kín.

Giải bài tập SGK Hóa học 9 Bài 29

Bài 1 (trang 91 SGK Hóa 9)

Hãy lấy ví dụ chứng tỏ rằng H₂CO₃ là axit yếu hơn HCl và là axit không bền.

Lời giải:

Axit HCl tác dụng với muối cacbonat tạo thành axit cacbonic.

2HCl + Na₂CO₃ → 2NaCl + H₂CO₃

H₂CO₃ là axit không bền, bị phân hủy ngay cho CO₂ và H₂O nên phương trình được viết là:

2HCl + Na₂CO₃ → 2NaCl + CO₂ ↑ + H₂O

Bài 2 (trang 91 SGK Hóa 9)

Dựa vào tính chất hóa học của muối cacbonat, hãy nêu tính chất của muối MgCO₃ và viết các phương trình hóa học minh họa.

Lời giải:

MgCO₃ có tính chất của muối cacbonat.

– Tác dụng với dung dịch axit:

MgCO₃ + H₂SO₄ → MgSO₄ + CO₂ ↑ + H₂O.

– MgCO₃ không tan trong nước, không tác dụng với dung dịch muối và dung dịch bazơ.

– Dễ bị phân hủy:

MgCO₃  MgO + CO₂. (bổ sung nhiệt độ)

Bài 3 (trang 91 SGK Hóa 9)

Viết các phương trình hóa học biểu diễn chuyển hóa sau:

Lời giải:

Các phương trình hóa học:

(1) C + O²  CO₂

(2) CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃ ↓ + H₂O

(3) CaCO₃ + 2HCl → CaCl₂ + CO₂ + H₂O

Bài 4 (trang 91 SGK Hóa 9)

Hãy cho biết trong các cặp chất sau đây, cặp nào có thể tác dụng với nhau.

a) H₂SO₄ và KHCO₃

b) K₂CO₃ và NaCl

c) MgCO₃ và HCl

d) CaCl₂ và Na₂CO₃

e) Ba(OH)₂ và K₂CO₃

Giải thích và viết các phương trình hóa học.

Lời giải:

Những cặp chất tác dụng với nhau:

a) H₂SO₄ + 2KHCO₃ → K₂SO₄ + 2CO₂ ↑ + 2H₂O

c) MgCO₃ + 2HCl → MgCl₂ + CO₂ ↑ + H₂O

d) CaCl₂ + Na₂CO₃ → CaCO₃ ↓ + 2NaCl

e) Ba(OH)₂ + K₂CO₃ → BaCO₃ ↓ + 2KOH

Cặp chất không tác dụng với nhau: b).

Lưu ý: Điều kiện của phản ứng trao đổi trong dung dịch chỉ xảy ra nếu sản phẩm có chất kết tủa( không tan) hoặc có chất khí tạo thành.

Bài 5 (trang 91 SGK Hóa 9)

Hãy tính thể tích khí CO₂ (đktc) tạo thành để dập tắt đám cháy nếu trong bình chữa cháy có dung dịch chứa 980g H₂SO₄ tác dụng hết với dung dịch NaHCO₃.

Lời giải:

Phương trình hóa học của phản ứng:

2NaHCO₃ + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + 2CO₂ ↑ + 2H₂O

Theo pt: n_CO2 = 2.n_H2SO4 = 10 x 2 = 20 mol.

V_CO2 = n. 22,4 = 20 x 22,4 = 448 lít.

Trắc nghiệm Hóa học 9 Bài 29 (có đáp án)

Câu 1: Dãy các chất nào sau đây là muối axit ?

A. NaHCO₃, BaCO₃, Na₂CO₃.

B. Ba(HCO₃)₂, NaHCO₃, Ca(HCO₃)₂.

C. Ca(HCO₃)₂, Ba(HCO₃)₂, MgCO₃.

D. Mg(HCO₃)₂, Ba(HCO₃)₂, CaCO₃.

Lời giải

Đáp án: B

Câu 2: Dãy gồm các muối đều tan trong nước là

A. CaCO₃, MgCO₃, Mg(HCO₃)₂, K₂CO₃.

B. CaCO₃, NaHCO₃, Mg(HCO₃)₂, Na₂CO₃.

C. CaCO₃, Na₂CO₃, NaHCO₃, MgCO₃.

D. Na₂CO₃, Ca(HCO₃)₂, Ba(HCO₃)₂, K₂CO₃.

Lời giải

Đáp án: D

Câu 3: Dãy gồm các chất bị phân hủy bởi nhiệt là

A. Na₂CO₃, Mg(OH)₂, Ca(HCO₃)₂, BaCO₃.

B. MgCO₃, BaCO₃, Ca(HCO₃)₂, NaHCO₃.

C. K₂CO₃, KOH, MgCO₃, Ca(HCO₃)₂.

D. NaHCO₃, KHCO₃, Na₂CO₃, K₂CO₃.

Lời giải

Đáp án: B

Câu 4: Dãy gồm các chất đều phản ứng với dung dịch HCl ở điều kiện thường là

A. Na₂CO₃, CaCO₃.

B. K₂SO₄, Na₂CO₃.

C. Na₂SO₄, Mg(NO₃)₂.

D. Na₂SO₃, KNO₃.

Lời giải

Đáp án: A

Na₂CO₃ + 2HCl → 2NaCl + CO₂ ↑ + H₂O

CaCO₃ + 2HCl → CaCl₂ + CO₂ ↑ + H₂O

Câu 5: Cặp chất nào sau đây có thể cùng tồn tại trong dung dịch ?

A. HCl và KHCO₃.

B. Ca(OH)₂ và Ca(HCO₃)₂.

C. K₂CO₃ và CaCl₂.

D. K₂CO₃ và Na₂SO₄.

Lời giải

Đáp án: D

Dung dịch K₂CO₃ không phản ứng với dung dịch Na₂SO₄.

Câu 6: Cho 4 gam CaCO₃ tác dụng với một lượng vừa đủ dung dịch HCl 2M. Thể tích dung dịch HCl đã dùng là

A. 0,05 lít.

B. 0,04 lít.

C. 0,75 lít.

D. 0,15 lít.

Lời giải

Đáp án: B

Câu 7: Cho phương trình hóa học sau: X + NaOH → Na₂CO₃ + H₂O. X là

A. C.

B. NaHCO₃.

C. CO.

D. KHCO₃.

Lời giải

Đáp án: B

NaHCO₃ + NaOH → Na₂CO₃ + H₂O

Câu 8: Khối lượng kết tủa tạo ra, khi cho 10,6 gam Na₂CO₃ tác dụng vừa đủ với dung dịch Ca(OH)₂ là

A. 5 gam.

B. 10 gam.

C. 15 gam.

D. 20 gam.

Đáp án: B

Câu 9: Có 2 dung dịch K₂SO₄ và K₂CO₃ thuốc thử nào sau đây có thể nhận biết 2 dung dịch trên ?

A. Dung dịch BaCl₂.

B. Dung dịch HCl.

C. Dung dịch NaOH.

D. Dung dịch Pb(NO₃)₂.

Lời giải

Đáp án: B

Sử dụng dung dịch HCl

+ Có khí thoát ra → K₂CO₃

K₂CO₃ + 2HCl → 2KCl + CO₂ ↑ + H₂O

+ Không hiện tượng là K₂SO₄.

Câu 10: Nung hoàn toàn hỗn hợp 2 muối CaCO₃ và MgCO₃ thu được 76 gam hai oxit và 33,6 lít CO₂ (đktc). Khối lượng hỗn hợp muối ban đầu là

A. 142 gam.

B. 124 gam.

C. 141 gam.

D. 140 gam.

Lời giải

Đáp án: A

******************

Trên đây là nội dung bài học Hóa học 9 Bài 29: Axit cacbonic và muối cacbonat do THPT Ngô Thì Nhậm biên soạn bao gồm phần lý thuyết, giải bài tập và các câu hỏi trắc nghiệm có đáp án đầy đủ. Hy vọng các em sẽ nắm vững kiến thức về Axit cacbonic và muối cacbonat. Chúc các em học tập thật tốt và luôn đạt điểm cao trong các bài thi bài kiểm tra trên lớp.

Biên soạn bởi: Trường THPT Ngô Thì Nhậm

Chuyên mục: Hoá học 9