Hướng dẫn làm bài phân tích nhân vật Bê-li-cốp trong Người trong bao của Sê-khốp, lập dàn ý chung và một số bài văn mẫu hay phân tích hình tượng Bê-li-cốp
Tài liệu hướng dẫn phân tích nhân vật Bê-li-cốp do THPT Ngô Thì Nhậm tổng hợp và biên soạn gồm gợi ý cách làm, lập dàn ý chi tiết và tham khảo một số bài văn mẫu hay về hình tượng nhân vật Bê-li-cốp trong tác phẩm Người trong bao (Sê-khốp).
I. Khái quát về nhân vật Bê-li-cốp
1. Chân dung ngoại hình
– Chân đi giày cao su, tay cầm ô
– Thân thể mặc áo bành tô to, cổ luôn dựng đứng đến lấp cả gương mặt
– Luôn đeo kính râm khi ra ngoài, lỗ tai nhét bông, ngồi trên xe ngựa kéo mui
=> Ngoại hình hết sức kì quái
2. Tính cách của Be-li-cốp
– Bê-li-cốp luôn sợ hãi mọi thứ, sợ vui chơi, nói năng, giao tiếp, thay đổi cái mới. Sống thu mình, đơn độc, nhút nhát, nghi kị luôn giữ mình an toàn trong chiếc bao của chính mình.
– Mối quan hệ với mọi người:
+ Luôn hoài nghi và cảm thấy không an toàn với những thứ xung quanh.
+ Không nói không rằng.
+ Ngại giao tiếp.
+ Sợ tất cả mọi thứ nên giấu giếm tất cả trong chiếc bao của mình.
– Trong tình yêu: hắn muốn cầm tù, nhốt tình yêu vào trong bao.
– Quan tài là chiếc bao cuối cùng và viên mãn nhất của hắn.
– Là một con người cứng nhắc vì chỉ cảm thấy chỉ thị, thông tư và những điều cấm đoán này nọ là những điều rõ ràng.
– Có một lối sống bảo thủ khi: chị em nhà Va-ren-ca đi xe đạp thì cảm thấy là chuyện kinh khủng.
3. Suy nghĩ về lối sống của Bê-li-cốp
– Lối sống trong bao ích kỉ, cực đoan của Bê-li-cốp đã ảnh hưởng rất nhiều đến các giáo viên cũng như người dân trong thị trấn:
+ Bọn giáo viên chúng tôi đều sợ hắn, thậm chí cả hiệu trưởng.
+ Trong thành phố, mọi người không dám tổ chức diễn kịch, giới tu hành khi có mặt hắn không dám ăn thịt và đánh bài.
+ Trong vòng mười mấy năm dưới sự ảnh hưởng của hắn dân trong thành phố đâm ra sợ tất cả: nói to, làm thơ, đọc sách,…
=> Nỗi sợ của hắn ảnh hưởng đến cả mọi người xung quanh, khiến hắn chết ngay cả khi còn đang sống. Đó cũng là bi kịch của người dân Nga dưới chế độ Nga Hoàng.
II. Hướng dẫn phân tích hình tượng nhân vật Bê-li-cốp
Đề bài: Phân tích nhân vật Bê-li-cốp trong Người trong bao của Sê-khốp.
1. Phân tích đề
– Yêu cầu: phân tích nhân vật Bê-li-cốp trong tác phẩm Người trong bao.
– Phạm vi tư liệu, dẫn chứng: từ ngữ, chi tiết tiêu biểu về Bê-li-cốp trong tác phẩm Người trong bao (Sê-khốp).
– Phương pháp lập luận chính: phân tích.
2. Hệ thống luận điểm về nhân vật Bê-li-cốp
– Luận điểm 1: Chân dung nhân vật Bê-li-cốp
– Luận điểm 2: Tính cách, ảnh hưởng của Bê-li-cốp
– Luận điểm 3: Cái chết của Bê-li-cốp.
III. Lập dàn ý phân tích nhân vật Bê-li-cốp
Để giúp các em phân tích nhân vật Bê-li-cốp một cách chi tiết và đầy đủ nhất, THPT Ngô Thì Nhậm đã tổng hợp 2 mẫu dàn ý cơ bản và chi tiết giúp định hướng đúng cách làm. Cùng tham khảo ngay nhé !
1. Dàn ý cơ bản phân tích hình tượng nhân vật Bê-li-cốp
a) Mở bài
– Giới thiệu tác giả Sê-khốp và đoạn trích Người trong bao.
+ Sê-khốp là một trong những đại biểu kiệt xuất cuối cùng trong văn học hiện thực của nước Nga, để lại hơn 500 truyện ngắn, truyện vừa và các vở kịch đặc sắc.
+ Tác phẩm Người trong bao là một trong những truyện ngắn xuất sắc nhất của ông.
– Khái quát nhân vật Bê-li-cốp: là nhân vật điển hình của kiểu người trong bao dưới xã hội nước Nga chuyên chế lúc bấy giờ.
b) Thân bài: Phân tích hình tượng nhân vật Bê-li-cốp
* Chân dung nhân vật Bê-li-cốp
– Ngoại hình: thu mình trong vỏ bọc, luôn tạo một thứ bao bọc, bảo vệ mình
– Lối sống thu mình trong bao
– Biểu tượng cho sự hèn nhát, quái đản
– Lối sống thu mình
– Lối sống trong bao, thu mình, hèn nhát.
* Ảnh hưởng của Bế-li-cốp
– Lối sống đã đầu độc, làm ô nhiễm, khiến con người sợ hãi suốt 15 năm
– Mọi người sợ sệt và xa lánh.
* Phân tích cái chết của Be-li-cốp
– Bị đồng nghiệp trêu chọc, phản đối thô bạo
– Chứng kiến đồng nghiệp không sợ cấp trên
– Bị cười nhạo vì ngã
– Sợ ông hiệu trưởng
c) Kết bài
– Nêu cảm nhận về nhân vật Be-li-cốp trong đoạn trích Người trong bao của Sêkhop
Ví dụ: Đoạn trích Người trong bao của Sê-khốp nói lên sự lo lắng về cuộc sống đầy cạm nẫy khiến con người phải sống khép kín, nhưng điều ấy đã khiến con người trở nên hèn nhát.
2. Dàn ý chi tiết phân tích hình tượng nhân vật Bê li cốp
a) Mở bài
– Giới thiệu tác giả, tác phẩm, nhân vật.
+ Sê-khốp là nhà văn Nga kiệt xuất, với hơn 500 truyện ngắn xuất sắc, được xem là đại biểu lớn cuối cùng của văn học hiện thực Nga nửa cuối thế kỉ XIX.
+ Người trong bao là truyện ngắn nổi tiếng của Sê-khốp, được sáng tác trong thời gian nhà văn đang dưỡng bệnh tại I-an-ta đã phản ánh được bầu không khí ngạt thở của chế độ chuyên chế nặng nề của Nga cuối thế kỉ XIX.
+ Nhân vật Bê-li-cốp là nhân vật điển hình của một bộ phận thuộc tầng lớp trí thức Nga đương thời: hèn nhát, bạc nhược, bảo thủ và ích kỉ.
b) Thân bài
* Luận điểm 1: Chân dung nhân vật Bê-li-cốp
– Ngoại hình
+ Đi giày cao su, cầm ô, nhất thiết phải mặc áo bành tô
+ Đeo kính râm, mặc áo bông chần, lỗ tai nhét bông
+ Khuôn mặt luôn giấu sau chiếc cổ áo bành tô bẻ đứng lên
=> Một con người kì quái, dị biệt, thu mình trong bao
– Thói quen sinh hoạt
+ Mọi thứ đều để trong bao: từ vật dụng nhỏ (dao, đồng hồ quả quít) -> lớn (ô, khuôn mặt)
- Khi ra ngoài: Kín mít từ đầu tới chân, đi xe ngựa thì cho kéo mui lên
- Khi ở nhà: Mặc áo khoác ngoài, đội mũ, đóng cửa, cài then, có đủ sự ngăn cấm và hạn chế; buồng ngủ chật như cái hộp, giường nằm thì móc màn; lúc ngủ: kéo chăn trùm đầu kín mít, trong phòng nóng bức, ngột ngạt…
=> Con người lập dị, khó hiểu
=> Những cái bao vật chất, hữu hình: thu mình lại trong một thế giới riêng, bé nhỏ, tránh ảnh hưởng từ bên ngoài để được an toàn.
* Luận điểm 2: Tính cách, ảnh hưởng của Bê-li-cốp
– Bảo thủ, sùng cổ:
+ Ca ngợi quá khứ, ghê tởm hiện tại, sợ hãi tương lai (nhỡ lại xảy ra chuyện gì, cần phải cân nhắc một chút…)
+ Giáo viên dạy tiếng Hi Lạp – thứ tiếng cổ, lạc hậu, lỗi thời, không có giá trị ở hiện tại
=> Không có tính thời sự, một khoảng không an toàn.
– Sợ hãi với mọi thứ:
+ Giấu ý nghĩ vào trong bao vì sợ phiền phức, chỉ “những chỉ thị, thông tư lệnh cấm mới là rõ ràng”…
+ Sợ sự thay đổi: ép mình vào những khuôn khổ, trật tự của một nhà giáo dục: kính trọng đối với chính quyền; giữ gìn tư thế của một nhà giáo dục
+ Sợ dị nghị, sợ nghe những lời đàm tếu, gán ghép của người xung quanh với Cô – va – len cô
+ Ngại giao tiếp: việc duy trì các mối quan hệ được thực hiện như một nghĩa vụ: “trường học đông đúc quả là đáng sợ”; “việc đi cạnh ai đó quả là nặng nề”, đến nhà đồng nghiệp, người quen kéo ghế ngồi, không nói gì, mắt nhìn xung quanh khoảng 1h rồi về
=> Những cái bao vô hình: che đậy sự run sợ trước cái mới, trước quyền lực; che đậy sự hèn nhát, tự ti, bảo thủ, lạc hậu của Be – li – cốp.
=> Bê-li-cốp dễ bị tổn thương và có khuynh hướng tự diệt.
– Ảnh hưởng của Bê-li-cốp:
+ Lối sống của Bê-li-cốp đã đầu độc, làm ô nhiễm, khiến con người sợ hãi suốt 15 năm -> kéo dài, dai dẳng
+ Phạm vi: trong nhà trường và cả khu phố, mọi người đều sợ sệt và xa lánh.
* Luận điểm 3: Cái chết của Bê-li-cốp.
– Nguyên nhân:
+ Do sự cười cợt và chế nhạo của Va-ren-ca
+ Do chính tính cách của hắn gây nên
+ Chế độ xã hội ngột ngạt, bí bách đương thời đã tạo ra những con người, tính cách Bê-li-cốp: bạc nhược, khiếp đảm, sợ hãi trước những biến động nhỏ của cuộc sống.
– Cái chết của Bê-li-cốp:
+ Nằm yên trong màn, đắp chăn kín và im lặng, hỏi chỉ đáp “không” hay “có”, không nói thêm điều gì
+ Khi nằm trong quan tài: vẻ mặt hiền lành, dễ chịu, thậm chí còn có vẻ tươi tỉnh nữa
-> Bê-li-cốp đã đạt được mục đích của cuộc đời, chui vào cái bao mà không bao giờ phải thoát ra nữa.
=> Những cái bao vô hình, hữu hình kết tinh lại thành cái bao cuối cùng của cuộc đời hắn: chiếc quan tài. Sự hèn nhát, không dám đấu tranh của người dân tiếp tay cho Bê-li-cốp càng ảnh hưởng sâu rộng.
=> Bê-li-cốp vừa yếu ớt như một nhân cách, vừa mạnh mẽ như một căn bệnh, dễ dàng thôi miên và ảnh hưởng tới họ
=> Khả năng khai thác chiều sâu tâm lí của Sê-khốp.
* Nhận xét về hình tượng nhân vật Bê-li-cốp
– Be-li-cốp hiện lên là một con người kì lạ, quái dị với những lớp bao chồng chéo:
+ Lớp bao hữu hình: giúp Bê-li-cốp cách biệt với thế giới bên ngoài, an toàn trong thế giới chật chội, bí bách của mình.
+ Lớp bao vô hình: che đậy sự hèn nhát, lo sợ, tự ti của Bê-li-cốp trước sự đổi thay của thời đại.
-> Nghệ thuật miêu tả: chi tiết tỉ mỉ, chi tiết điển hình, lặp lại (cái bao)…
– Bê-li-cốp đáng thương hay đáng trách ?
+ Đáng trách: Không chỉ tự ép mình như con gián mà còn muốn tất cả mọi người cũng đều ép mình như thế; ngăn cản, bóp nghẹt mọi khát vọng và biểu hiện tự nhiên trong cuộc sống của mọi người; khống chế mọi người bằng cách đem mọi chỉ thị, qui định của cấp trên ra dọa dẫm; trở thành nô lệ, tay sai đắc lực cho chế độ chuyên chế; thể hiện bản chất phản động, thù địch với cuộc sống.
+ Đáng thương: Hắn tự bóp nghẹt chính bản thân; không dám yêu, không dám lập gia đình; sống một cuộc đời vô ích.
c) Kết bài
– Khẳng định lại giá trị của hình tượng nhân vật Bê-li-cốp
– Liên hệ với lối sống của thanh niên hiện tại.
Dựa trên cơ sở dàn ý chi tiết phân tích nhân vật Bê-li-cốp ở trên, các em có thể hình dung ra những luận điểm, những ý chính cần phân tích cho đề bài này. Thêm vào đó, các em nên tham khảo lại những kiến thức tổng quan về tác phẩm qua phần soạn bài Người trong bao để có thể nắm được toàn bộ tư tưởng, luận cứ và câu chuyện của tác giả.
Ngoài ra, THPT Ngô Thì Nhậm cũng đã tổng hợp nhiều bài văn mẫu phân tích nhân vật Bê-li-cốp hay và ấn tượng cho các em tham khảo, nhằm đa dạng ngôn từ sử dụng, các biện pháp nghệ thuật và một lần nữa ghi nhớ bài học rút ra từ tác phẩm Người trong bao.
Bê-li-cốp hiện lên với chân dung biếm hoạ
IV. Một số bài văn hay tham khảo phân tích nhân vật Bê-li-cốp
1. Phân tích nhân vật Bê-li-cốp mẫu số 1
Một tác phẩm truyện ngắn hay và chân chính trước hết có lẽ hấp dẫn người đọc bởi hình tượng nghệ thuật độc đáo, điển hình. Bởi đó là tài năng và tâm huyết của người nghệ sĩ lăn lộn trong hành trình cuộc đời để góp nhặt nên những tính cách và số phận để qua đó gửi gắm thông điệp nhân văn. Với Sê-khốp, con linh điểu của buổi tịch dương trên đồng cỏ dại nước Nga xưa, với hình tượng Bê-li-cốp trong truyện ngắn “Người trong bao” đã cho thấy số phận bi kịch của người dân Nga lúc bấy giờ.
Bê-li-cốp là một sản phẩm quái thai mà xã hội chuyên chế Nga hoàng nặng nề đã sản sinh ra. Hắn là người trong bao. Trang phục của hắn trông thật kì dị: chân đi giày cao su, tay cầm ô, thân thể mặc áo bàng tô cốt bông. Ô hắn để trong bao, chiếc đồng hồ quả quýt cũng để trong bao bằng da hươu, cả bộ mặt hắn dường như lúc nào cũng để trong bao nốt. điều ấy chứng tỏ, hắn sợ nắng gió, hắn sợ mưa tuyết của thiên nhiên cũng như cuộc đời. Vật dụng của hắn từ cái dao cắt giấy hắn cũng để trong bao nốt, qua đó thấy được rằng hắn sợ mất đồ, sợ bị thất lạc.
Hắn sợ cả những điều tưởng như không có gì đê đáng sợ. Nhân dạng hắn thì hắn dấu mặt trong chiếc áo bành tô, tai nhét bông chứng tỏ hắn sợ nghe, sợ nhìn sợ phải đối mặt với mọi điều xung quanh. Nghè nghiệp của hắn là dạy tiếng Hy Lạp một thứ ngôn ngữ cổ và khó hiểu, trong khi cả thế giới đang không ngừng hướng đến những điều mới mẻ thì hắn đi ngược lại với thế giới, với thực tại.
Với mọi người xung quanh, hắn đến nhà và không nói chuyện chỉ ngồi im một chỗ khoảng chừng 15 phút ròi ra về. Hắn cho đó là cách để giao tiếp với mọi người xung quanh. Điều ấy chứng minh rằng, hắn cũng sợ cô độc, sơ mất mối quan hệ nhưng lại luôn giấu giếm và sợ sệt tất cả mọi thứ, tức là hắn sợ chịu trách nghiệm với lời nói của mình. Đến cả trong tình yêu, dường như hắn cũng muốn nhốt nó vào bao nốt. hắn muốn cầm tù tình yêu của mình, cái bao đấy chính là không được tiếp xúc với cái mới.
Như vậy hắn sợ cái mới, mô lệ vào cái cũ, cầm tù chính mình và hắn chết ngay cả khi còn đang sống, từng giờ, từng phút, từng giây hắn đang chết trong chiếc báo sợ hãi mà chính hắn tạo ra. Qua đó phản ánh chân thực số phận của những người dân Nga dưới chế độ Nga Hoàng nặng nề chuyên chế đã sản sinh ra những con người tự do về thân thể nhưng lại bị cầm tù về tâm hồn, chết ngay cả khi đang sống. thật đáng sợ biết bao, qua đó bày tỏ niềm cảm thương cho số phận những người dân nước Nga xưa của Sê-khốp.
Bằng tài năng xây dựng những hình tượng điển hình hấp dẫn và lôi cuốn người đọc Sê-khốp đã giúp người đọc nhìn thấy sâu sắc và chân thật xã hội Nga lúc bấy giờ, bày tỏ niềm cảm thương sâu sắc cho những thân phận bi kịch ấy.
2. Phân tích nhân vật Bê-li-cốp mẫu số 2
Văn học làm đẹp trái tim, tâm hồn con người, nó rung lên trong mỗi chúng ta những cảm xúc tế nhị hay mãnh liệt để con người vươn tới tự do, dân chủ, vươn tới thế giới của tình thương, của sự hoàn thiện, hoàn mỹ. Nhà văn thể hiện tất cả điều đó thông qua hình tượng, “làm sống lại một cách cụ thể và gợi cảm những sự việc, những hiện tượng đáng làm ta suy nghĩ về tính cách số phận, về tình đời, tình người”. Tác phẩm có giá trị là tác phẩm luôn chứa đựng khoảng trắng nhằm kích thích sự tìm tòi khám phá của người đọc, chính hình tượng nghệ thuật là nơi ẩn chứa, tiềm tàng những khoảng trắng đó.
Ra đời cuối thế kỷ XIX (1898), “Người trong bao” của An-tôn Sê-khốp với hình tượng thầy giáo Bê-li-cốp đã để lại nhiều ấn tượng sâu sắc không chỉ trong lòng độc giả nước Nga mà còn độc giả thế giới. Hơn thế kỷ trôi qua, nhưng tác phẩm vẫn đứng vững trong lòng người đọc, tại Việt Nam nó được chọn để dạy học trong Ngữ văn 11, chương trình nâng cao. Có lẽ chính việc xây dưng thành công hình tượng nhân vật Bê-li-cốp đã khẳng định chỗ đứng của “Người trong bao”, vì qua đó, những mạch ngầm văn bản cứ hiện dần trong lòng người đọc.
Hình tượng Bê-li-cốp hiện lên thông qua 2 lớp ngôi kể, ngôi kể thứ nhất và ngôi kể thứ ba. Ngôi thứ ba được kể bằng hình tượng người kể chuyện là tác giả, ngôi thứ nhất “tôi” người kể chuyện là một nhân vật trong câu chuyện, thầy giáo Bu-rơ-kin kể với bác sĩ I-van I-va-nứt về thầy giáo Bê-li-cốp trong một chuyến đi săn. Như vậy đã có sự lòng ghép ngôi kể trong ngôi kể, ngôi thứ nhất được lòng trong ngôi kể thứ ba, câu chuyện của thầy giáo Bu-rơ-kin kể với bác sĩ I-van I-va-nứt về thầy giáo Bê-li-cốp được lồng trong câu chuyện mà tác giả kể với đọc giả về câu chuyện đó.
Đưa cách kể mang tính chủ quan lòng vào ngôi kể mang tính khách quan là một sự lựa chọn khéo léo. Tác giả đang khách quan để kể về câu chuyện người khác kể lại, tác giả chỉ như một người ghi chép lại những gì mà thầy giáo Bu-rơ-kin kể, vì vậy, câu chuyện vừa tạo được tính thuyết phục trong người đọc lại vừa được kể lại như là sự chứng kiến của một người trong cuộc, nhìn nhận được mọi khía cạnh, mọi vấn đề.
Chính việc lựa chon ngôi kê đó đã như một hệ quả tất yếu đến sự di động điểm nhìn của người kể chuyện, di động từ ngôi kể thứ ba sang ngôi kể thứ nhất, từ ngôi kể thứ nhất số ít sang ngôi kể thứ nhất số nhiều. Di động điểm nhìn kể chuyện như vậy làm cho nhân vật được nhìn nhận dưới nhiều gốc độ, hình ảnh nhân vật được hiện lên một cách tự nhiên, sâu sắc, chân thật hơn. Điểm nhìn quy chiếu từ góc nhìn là người bạn đồng nghiệp, họ dạy cùng trường, ở cùng căn hộ, hai phòng ở đối diện nhau, nên họ biết rõ về nhau một cách rõ ràng, vì thế người đọc, người nghe yên tâm về những lời kể nhân vật tôi. Người kể chuyện có thể đưa ra những bình luận, nhận xét theo quan điểm riêng của mình.
Về cuối truyện sau khi chôn cất Bê-li-cốp xong người kể chuyện quy chiếu điểm nhìn sang ngôi nhứ nhất số nhiều “chúng tôi”, lúc này không phải câu chuyện được kể dưới điểm nhìn của một cá nhân mà cả tập thể, cộng đồng điều đó vừa thể hiện sự khách quan vừa thể hiện sự ảnh hưởng, tác động của Bê-li-cốp, kiểu người sống trong bao với xã hội, đồng thời thấy được dù Bê-li-cốp đã chết nhưng kiểu người trong bao vẫn còn tồn tại.
Kéo theo những vấn đề ấy là giọng điệu, ở đây giọng điệu kể chậm rãi vừa giễu cợt, châm biếm, mỉa mai vừa u buồn… Qua hình tượng nhân vật người trong bao, Bê-li-cốp, tác giả phê phán sâu sắc lối sống hèn nhát, bạc nhược, bảo thủ và ích kỷ của một bộ phận trí thức Nga cuối thế kỷ XIX. Từ đó, nhà văn khẩn thiết thức tỉnh mọi người hãy thay đổi cách sống, lối sống kiểu “trong bao” nếu muốn có cuộc sống ý nghĩa.
Ngay nhan đề tác phẩm cũng là một tính hiệu thẩm mỹ. Xét về nghĩa đen bao là vật dùng để đựng đồ, bọc đồ, có tác dụng che đậy, bảo vệ, gói ghém… Nghĩa bóng là lối sống và tính cách của Bê-li-cốp luôn thu mình trong bao, một môi trường xã hội thối nát, cũ kỹ đã bao bọc làm thay đổi bản chất con người. Như vậy có một vấn đề đặt ra là nhân vật Bê-li-cốp, người trong bao, chủ thể bị “bỏ” vào “bao” hay tự mình “chui” vào “bao”, nghĩa là tự anh ta tạo cho mình một cuộc sống lập dị kiểu trong bao hay do hoàn cảnh, đẩy anh ta “vào trong bao”?
Bê-li-cốp hiện lên với chân dung biếm họa, có cái vẻ bề ngoài không giống ai: gương mặt nhợt nhạt, nhỏ bé, choắt như mặt chồn; quanh năm anh ta đi giày cao su, mặc áo bành tô, đeo kính râm, đội mũ, hai lỗ tai nhét bông, tay cầm dù,… Các vật dụng của anh ta đều được để trong bao.
Không những ngoại hình anh ta luôn được giấu trong bao mà mọi cái liên quan đến anh ta đều gói trong bao. Trong tác phẩm anh ta đã nói 5 lần câu “Nhỡ lại xảy ra chuyện gì thì sao”; khi nằm ngủ anh ta kéo chăn trùm kín mít; đến thăm đồng nghiệp thì chỉ ngồi im; cả ý nghĩ của mình Bê-li-cốp cũng giấu trong bao vì vậy cuộc sống của anh ta là một cuộc sống lập dị, nhút nhát, sợ đối diện với hiện tại, chỉ thích sống theo những thông tư, chỉ thị, giáo điều, rập khuôn, chỉ tôn sùng quá khứ, luôn thỏa mãn, hạnh phúc, hài lòng, mãn nguyện với cuộc sống của mình… Chi tiết cái bao được tác giả nhắc đi nhắc lại 12 lần như những điệp khúc nhấn mạnh chân dung Bê-li-cốp luôn cố thu mình trong bao từ ngoại hình, tính cách, lời nói, hành động, suy nghĩ…
Như vậy, nhân vật Bê-li-cốp là một hình tượng điển hình. Bi-ê-lin-xki cho rằng “Tính điển hình là một trong những dấu hiệu của tính mới mẻ trong sáng tạo, hay nói đúng hơn là bản thân sức sáng tạo. Nếu có thể thì cũng nói rằng tính điển hình là huy chương của nhà văn. Điển hình là người lạ đã quen biết”. Bê-li-cốp là một sáng tạo lớn của An-tôn Sê-khốp, hình tượng nhân vật này vừa hiện lên rõ nét là một nhân vật độc đáo, riêng biệt không lẫn với ai vừa là nhân vật đặc trưng, khái quát cho một kiểu người có lối sống “trong bao”, gấp sách lại người đọc vẫn thấy hiện lên một hình ảnh Bê-li-cốp bằng da, bằng thịt, có những tính cách, suy nghĩ, hành động lời nói kiểu “trong bao” và cũng thấy đâu đây hình ảnh nhân vật này trong cộng đồng người, đâu đó trong xã hội Nga đương thời và cả trong xã hội hiện đại ngày nay.
Bê-li-cốp, vừa là sản phẩm của chính cá nhân anh ta vừa là sản phẩm của xã hội. Ngoài những tính cách cá nhân như đã nói ở trên, Bê-li-cốp còn là con đẻ của xã hội Nga lúc bấy giờ. Chúng ta biết rằng cuối thế kỷ XIX xã hội Nga đang ngạt thở trong bầu không khí chuyên chế bảo thủ nặng nề. Chính môi trường ấy đã đẻ ra lắm thứ sản phẩm người kỳ quái.
Kết cục nhân vật Bê-li-cốp chết, nguyên nhân trực tiếp cũng do những suy nghĩ kiểu “trong bao”. Bê-li-cốp chết là kết thúc cuộc đời một cá nhân, quan tài đựng thi thể y chính là cái “bao” kín đáo nhất. Cái chết của Bê-li-cốp là hậu quả tất yếu của cách sống, kiểu sống đó. Chết là kết thúc cuộc đời, là sự chôn vùi một con người nhưng liệu có chôn vùi được kiểu người “trong bao” không. Khi còn sống Bê-li-cốp đã làm cho mọi người sợ hãi, kể cả đồng nghiệp, thậm chí là lãnh đạo của anh ta vì thế ai cũng ghét bỏ, nghĩa là anh ta là người mâu thuẫn với tất cả mọi người, là tượng trưng cho xấu xa, nên khi anh ta chết mọi người từ nghĩa địa trở về lòng cảm thấy nhẹ nhàng, thoải mái.
Nhưng xét cho cùng lối sống của anh ta có ảnh hưởng không nhỏ tới cộng đồng, kiểu sống trong bao, kiểu sợ hãi, nhút nhát, rập khuôn đó đã lan ra cả cộng đồng vì vậy mọi người đều sợ anh ta, mỗi lần Bê-li-cốp dọa báo thanh tra, cấp trên… thì mọi người đều run sợ, nhân vật tôi từng tâm sự “Bọn giáo viên chúng tôi đều sợ hắn. Thậm chí cả hiệu trưởng cũng sợ hắn… cái thằng cha quanh năm đi giày cao su và mang ô ấy đã khống chế cả trường học chúng tôi suốt mười lăm năm trời…
Mà đâu phải chỉ có trường học! Cả thành phố nữa ấy!”. Chứng tỏ rằng Bê-li-cốp có ảnh hưởng, lây lan tới cộng đồng, tác động ngược trở lại đối với cộng đồng. Như vậy lối sống trong bao không chỉ có ở Bê-li-cốp mà có trong mọi người ở thành phố ấy, một con người với cách sống như vậy mà đã từng khống chế được cả một ngôi trường thậm chí cả thành phố trong hơn mười lăm năm thì cộng đồng đó, thành phố đó hơn gì cách sống của Bê-li-cốp?
Cái bao còn mang hàm nghĩa về một kiếp người, một lối sống, một xã hội đen tối, tù túng, nặng nề mà không sao thoát được. “Người trong bao”, một hình tượng có tính ẩn dụ vô cùng độc đáo để phản ánh bộ phận trí thức bạc nhược, ươn hèn và qua đó lên án, đả kích chính cái đã sản sinh ra bộ phận trí thức bạc nhược, ươn hèn ấy: chế độ xã hội Nga hoàng cuối thế kỉ XIX.
Sau cái chết của thầy giáo Bê-li-cốp, môi trường, lối sống của xã hội đó có gì thay đổi, có gì tiến bộ, nhân vật tôi vẫn tâm sự “Chưa đầy một tuần sau cuộc sống lại diễn ra như cũ, nặng nề, mệt nhọc, vô vị, một cuộc sống chẳng bị chỉ thị nào cấm đoán nhưng cũng chẳng tự do hoàn toàn, chẳng tốt đẹp gì hơn trước. Trên thực tế, Bê-li-cốp đã chầu âm phủ nhưng hiện còn bao nhiêu là người trong bao, trong tương lai cũng sẽ còn bao nhiêu người như thế nữa!”, Vậy vấn đề ở đây là gì? Làm thế nào để thay đổi và thay đổi gì mới là bản chất.
Rõ ràng vấn đề không phải là chống lại, tiêu diệt những “người trong bao” mà là phải thay đổi, xoá bỏ môi trường đã sản sinh ra những “người trong bao” ấy. Chừng nào cái chế độ tàn bạo, thối nát, bất công ấy còn tồn tại thì những sản phẩm và cũng là nạn nhân của nó vẫn không thể mất đi. Văn học thế giới cũng đã từng có nhiều hình tượng nhân vật sống theo kiểu chạy trốn thực tại, từ chối hiện tại ví như hình tượng nhân vật Oskar trong tác phẩm “Cái trống thiếc” của Gunter Grass. Phải chăng Bê-li-cốp với cách sống trong bao cũng là một lựa chọn?
M.Gorki đã từng nhận xét, đọc Sê-khốp, chúng ta thấy “phảng phất đâu đây nụ cười buồn buồn của một tâm hồn biết yêu thương”, “Tiếng thở dài khẽ sâu của một trái tim trong sạch”. Còn nhà văn Nguyễn Tuân khi đọc Người trong bao thì cho rằng: “Truyện Bê-li-cốp là một áng văn đả kích đến tuyệt đỉnh: hình thù tên họ nhân vật đã thành một cái sự, đã thành một hình dung từ ngày nay vẫn còn tác dụng lớn”. Phê phán những nhược điểm, tật xấu của Bê-li-cốp, cảm thương cho số phận của những con người sống trong môi trường ngột ngạt, thối nát xã hội Nga đương thời, đồng thời có dịp để soi lại chính mình nhằm vươn tới một cuộc sống lành mạnh, ý nghĩa hơn…
3. Phân tích nhân vật Bê-li-cốp mẫu số 3
Sê-khốp được biết đến là một nhà văn nổi tiếng của nước Nga, dòng văn mà ông theo đuổi và thành công đó chính là văn hiện thực. Ông là một người có công cách tân truyện ngắn và kịch nói. Sáng tác của ông luôn là chiếc gương phản chiếu lên án những hiện thực ở nước Nga. Trong những tác phẩm của ông tiêu biểu có tác phẩm Người trong bao. Mà qua chân dung và tính cách của nhân vật Bê-li-cốp ta thấy được những cái nhà văn muốn lên án xã hội con người Nga. Cụ thể ở đây chính là phê phán lối sống tầm thường dung tục của tiểu tư sản Nga.
Nhan đề của tác phẩm cũng thật đặc biệt khi ta thấy được rằng chính cái tên ấy đã nói lên phần nào nhân vật Bê-li-cốp. Nhân vật ấy đại diện cho tầng lớp tiểu tư sản với lối sống dung tục, nhút nhát, giáo điều. Đối với Bê-li-cốp: “nếu không có chỉ thị nào cho phép thì ta không được làm”. Và cuối cùng thì anh ta cũng phải nằm trong bao mà đi chầu Diêm Vương. Nhan đề ấy thể hiện được cái sự hèn nhát của những người tri thức Nga. Và kết cục của những con người như thế thì không tốt. Lối sống nhút nhát, dung tục ấy sẽ có hại cho người dân Nga, nó gây đầu độc cuộc sống, gây hậu quả nghiêm trọng về sau. Ngoài ra cái bao kia cũng mang hàm ý đó là cái bao bọc bó hẹp, cuộc sống tù túng, đen tối của người tri thức Nga mà sống không thoát ra được chết đi cũng thế.
Trước hết là chân dung của Bê-li-cốp thì nhân vật hiện lên với những cách ăn mặc và bộ mặt của mình. Trang phục mà Bê-li-cốp diện thường xuyên đó chính là một chiếc áo bành tô, đi giày cao su và cầm ô. Những trang phục ấy khiến cho ta thấy được Bê-li-cốp là một người chỉ sống vì quá khứ mà thôi. Những chiếc áo bành tô từ thời xưa cũng được anh diện suốt ngày, ngặt một nỗi nữa là mặc quanh năm, mặc là mưa nắng hay gió bão gì, đã thế lại còn cầm ô, đi giày cao su nữa. Trông Bê-li-cốp giống như những người của thế kỉ xưa cũ. Đã thế bộ mặt của anh ta lúc nào cũng dấu sau cái cổ áo bành tô ấy, đi xe ngựa thì lại phải kéo mui xe xuống để che mặt. Không những thế tai hắn còn nhét bông mà người ta thầm nghĩ rằng là nhét “trong bao”.
Vậy đấy chân dung của Bê-li-cốp hiện lên với những vật dụng có từ ngày xưa và những lập dị của hắn. Không những thế tất cả mọi thứ từ con người cho đến những vật dụng của anh ta đều được để gọn gàng giấu kín trong bao. Chính vì thế mà ta có thể cảm nhận thấy được rằng chính Bê-li-cốp đang cố tạo cho mình một cái bao ngăn cách với những người xung quanh, để tránh ảnh hưởng đến bản thân mình. Phải chăng đó chính là sự ích kẻ hèn nhát của những con người trí thức trong xã hội Nga thời bấy giờ? Nói chung, qua chân dung của Bê-li-cốp ta thấy được rằng đại đa số trí thức Nga lúc bấy giờ có lối sống dung tục hèn nhát như thế, mọi thứ trở nên lập dị với xã hội và chính những điều ấy gây ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống của con người Nga.
Về phần tính cách của nhân vật này cũng rất kì lạ. Thu mình trong vỏ bọc là thế nhưng Bê-li-cốp lại có những ước mơ khát vọng khó hiểu lập dị. Đó là khát vọng ngăn cách với cuộc sống con người, chỉ biết sống cho mình, mình được an toàn và tránh xa mọi điều làm tổn hại đến sự an toàn ấy. Tính cách của Bê-li-cốp đó là sợ hãi hiện tại và tôn sùng những gì là của quá khứ. Anh ta say mê tiếng Hi Lạp cổ vì thế mà anh ta hạnh phúc nhất khi thốt lên câu “An-thro-pos”.
Có lẽ đó là khoảnh khắc duy nhất để anh ta chui ra khỏi cái bao của mình. Tính tình anh ta giống như một kẻ tâm thần chỉ biết “lo âu”, “sợ hãi”, “nhút nhát”. Không những thế Bê-li-cốp chỉ thích sống theo thông tư chỉ thị. Một khi chưa có thông tư chỉ thị thì không thể làm được. Làm theo thông tư là tốt nhưng có những chuyện đợi thông tư đến thì sẽ muộn mất thì hắn vẫn không dám giải quyết. Điều đó thể hiện lối sống cứng nhắc quá mức. Chính bởi thế mà anh ta không thể nào thoát khỏi cái vỏ bọc của bản thân mình. Sống trong sợ hãi thì còn sống làm gì nữa. Đồng thời anh ta luôn bằng lòng với lối sống cổ hủ lạc hậu và không chịu được cách sống thức thời của chị em nhà Va-ren-ca.
Có thể nói nhân vật Bê-li-cốp hiện lên như một thảm họa của tạo hóa, một con người cô độc lạc lõng, kì quái, khủng khiếp và không hiểu cuộc sống đương thời. Chính vì cái kì quái ấy mà khiến cho biết bao nhiêu người sợ hắn. Các giáo viên trong trường hay đến hiệu trưởng cũng sợ hắn. Bình thường hắn đến thăm nhà giáo viên mà hắn cho rằng công việc ấy nhằm duy trì tình bạn tốt đẹp. Thế nhưng khi đến thì hắn chẳng nói chẳng rằng, chỉ ngồi phỗng ra đó và rồi đưa mắt nhìn xung quanh khiến cho người ta phải sợ. Rồi một lát thì cáo từ về. Đến chơi mà không nói gì thì đến để làm gì? Các bà diễn kịch cũng không dám gặp mặt hắn, phải giấu. Các nhà tu thì không dám ăn thịt và đánh bài khi có mặt hắn.
Quả thật Bê-li-cốp giống như một con ma đáng sợ khiến cho cả thành phố con người Nga phải khiếp sợ hắn. Cuộc sống như thế có khác nào địa ngục mà hắn cứ chui cái thân thể và cả tâm hồn mình trong cái vỏ bọc. Có thể nói chính cái lối sống của hắn đã ảnh hưởng đến cuộc sống và con người Nga hiện tại và tương lai. Nhân vật ấy giống như nền phong kiến tối tăm của Nga lúc bấy giờ.
Hắn cứ thế sống quanh năm với những nỗi lo sợ của mình. Nào là sợ ánh sáng ban ngày, sợ bóng tối, sợ trộm. Trong nhà lúc nào cũng đóng then cài cửa, đắp chăn kín mít cả đầu. Hắn toàn mơ thấy những điều kinh khủng nhất và chính vì thế mà hắn luôn thức dậy với bộ mặt tái nhợt. Không thể nào quên kể đến câu chuyện tình của Bê-li-cốp với cô nàng Va-ren-ca. Khi nàng đến thì Bê-li-cốp đã yêu nàng. Và chính vì thế mà anh ta để hẳn một tấm hình của người đẹp lên trên bàn làm việc của mình. Anh ta còn tính đến chuyện cưới xin nữa, thế rồi có người vẽ tranh biếm họa về đám cưới của anh ta và Va-ren-ca.
Bức biếm họa ấy được gửi đến cả trường nam và trường nữ. Trong một lần Bê-li-cốp nhìn thấy chị em nhà Va-ren-ca cưỡi xe đạp giữa đường thì hắn cho rằng như thế chẳng ra thể thống gì cả. Và hắn quyết định đến nói với chị em họ. Cô chị không có nhà chỉ có cô em. Hai bên cãi vã nhau và Cô-va-len-cô đẩy Bê-li-cốp xuống cầu thang khiến cho anh ta ngã nhào. Không thể quên được tiếng cười ha ha của Cô-va-len-cô. Tiếng cười ấy không những chấm dứt chuyện cưới xin mà còn phê phán cái lối sống trong bao của Bê-li-cốp nói riêng và người tri thức Nga nói chung. Và sau một tháng thì Bê-li-cốp chết, anh ta được nằm trong cái bao vĩnh viễn.
Qua đây ta thấy được nhà văn Sê-khốp đã lên án cái lối sống của những con người tri thức cổ hủ lạc hậu, lo sợ chỉ biết sống cho chính bản thân mình. Cách sống ấy đã ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống của con người Nga hiện tại và con người tương lai. Chính vì thế lên án để mà không sống như vậy nữa.
4. Phân tích nhân vật Bê-li-cốp mẫu số 4
Xã hội Nga cuối thế kỷ XIX ngập trong bầu không khí chuyên chế bảo thủ nặng nề và ngột ngạt. Môi trường xã hội ấy đã để lại lắm thứ sản phẩm người kì quái. Bê-li-cốp, nhân vật chính trong truyện ngắn Người trong bao của A.Sê-khốp, là một nhân vật điển hình của xã hội ấy.
Người trong bao không chỉ đơn thuần là sự phản ánh “một thực trạng xã hội mà còn có ý nghĩa khái quát triết lý sâu sắc”. Bê-li-cốp, một sản phẩm điển hình của xã hội Nga bảo thủ. Ý nghĩa điển hình ấy không chỉ thể hiện trong tính cách mà còn trong cả những thói quen và hình dáng.
Bê-li-cốp hiện dần qua từng lời kể của Bui-kin, một đồng nghiệp của Bê-li-cốp ở trường trung học. Bắt đầu từ việc miêu tả ngoại hình và những thói quen. Bất kì lúc nào, dù ngày mưa gió hay cả những ngày đẹp trời Bê-li-cốp (người kể chuyện gọi là “hắn”) đều “đi giày cao su, cầm ô và nhất thiết là mặc bành tô cốt bông”. Một con người bảo thủ điển hình. Hắn bao bọc mình bởi những lớp quần áo dày và mũ, kín mít. Cứ như thể hắn sợ có một hạt bụi nào dính vào thân thể hắn vậy.
Sự cổ hủ, bảo thủ ấy khiến hắn mắc một chứng bệnh: luôn sợ hãi. Cũng vì sợ hãi mà hắn cố nhét mình vào trong một cái bao. “Ô hắn để trong bao, chiếc đồng hồ quả quýt cũng để trong bao bằng da hươu và khi rút chiếc dao nhỏ để gọt bút chì thì chiếc dao ấy cũng đặt trong bao”. Tệ hại hơn, “cả bộ mặt hắn dường như cũng ở trong bao”. Và cái con người ấy lúc nào cũng có “khát vọng mãnh liệt thu mình vào trong một cái vỏ, tạo cho mình một cái bao có thể ngăn cách, bảo vệ hắn khỏi những ảnh hưởng bên ngoài”.
Từ sự bảo thủ chuyên chế dẫn đến sự thu mình trong bao, càng thu mình bao nhiêu càng thể hiện sự bảo thủ bấy nhiêu. Quả là một cái vòng luẩn quẩn trong chính cái bao do hắn tạo ra. Hình ảnh “cái bao” là một “phát hiện nghệ thuật” của nhà văn và nó mang ý nghĩa điển hình. “Bao” thường dùng để bọc đồ, đựng đồ. Nhưng trong truyện ngắn của A.Sê-khốp, “cái bao” ấy dùng để bọc con người, và rộng hơn là để bọc cả một xã hội. Không nhìn thấy, không nghe thấy hay là không muốn nhìn sự đổi thay của cuộc sống, không muốn nghe những âm thanh mới đang rộn vang?
Cuối thế kỷ XIX, thế giới đã có những bước chuyển mình vĩ đại, nước Nga cũng không nằm ngoài quỹ đạo ấy. Sự biến đổi ấy hẳn sẽ gây nên những rối loạn trong đời sống xã hội. Đối với những con người còn mang trong mình tư tưởng cũ như Bê-li-cốp, tàn dư của chế độ Nga hoàng chuyên chế thì điều đó là khó có thể chấp nhận. Bê-li-cốp lúc nào cũng ngợi ca quá khứ, quá khứ là huy hoàng và là cái ô che chở giúp hắn trốn tránh cuộc sống thực tại. Đó là sự bảo thủ đến cố chấp! Quá khứ là lịch sử. Giữ gìn và bảo vệ quá khứ là tốt, song bảo vệ không đồng nghĩa với bảo thủ.
Ở xã hội Việt Nam sau này, vào những năm 30 – 45 khi làn gió Âu hóa tràn vào cũng đã gây nhiều biến động. Một số người tiếp thu nó và một số người chống lại. Mặc dù vậy không có nghĩa là bảo thủ, đóng kín hoàn toàn và tiếp nhận tất cả. Cần bảo vệ cái gọi là bản sắc và tiếp thu những tinh hoa, những giá trị mới để phù hợp với quy luật phát triển của xã hội. Trong bối cảnh xã hội Nga ngạt thở bởi bầu không khí chuyên chế những năm cuối thế kỷ XIX thì những con người như Bê-li-cốp xuất hiện cũng không có gì là lạ. Hay nói khác đi, Bê-li-cốp là một trong những sản phẩm của xã hội Nga cuối thế kỷ XIX – một nhân vật điển hình. Nói như Bi-ê-lin-xki thì đó là “người lạ mà quen biết”, kiểu như Chí Phèo của văn học hiện thực Việt Nam đầu thế kỷ XX.
Thu mình trong bao không dám ngó nhìn những ánh nắng đẹp của bình minh. Cũng chẳng khác gì những con ốc sên cứ cố giấu mình trong lớp vỏ cứng rồi tự cho mình là an toàn, mạnh mẽ. Nhưng chính điều đó khiến con ốc chậm chạp, sợ hãi và trở nên yếu đuối, bạc nhược. Những con người sống trong bao như Bê-li-cốp cũng vậy, cũng mắc chứng bệnh sợ hãi và bạc nhược của loài ốc sên. Cuộc sống làm hắn khó chịu, sợ hãi, buộc hắn phải thường xuyên lo âu và có lẽ như để bào chữa cho thái độ nhút nhát, ghê tởm đối với hiện tại”. Sống giữa hiện tại mà lại sợ hiện tại, sống với cuộc sống mà lại sợ cuộc sống khác nào, người phụ nữ muốn có con mà lại ghê tởm, lại sợ người đàn ông. Cái nghịch lý ấy đã tạo ra một con người kì quặc như Bê-li-cốp. Phải chăng đó cũng chính là triết lí sâu sắc của tác phẩm?
Ý nghĩa điển hình của nhân vật Bê-li-cốp còn được biểu hiện trong những nét tính cách, những suy nghĩ. Tất cả đều mang một vẻ thật kỳ quái. “Cả ý nghĩ của mình Bê-li-cốp cũng giấu vào bao”. Những ý nghĩ chứa đựng ở trong đầu cũng không an toàn và hắn cần giấu vào bao. Phải cất thật kĩ, gói ghém thật kĩ. Như vậy mới an toàn, ấy thế nhưng hắn vẫn sợ hãi: “Sợ nhỡ lại xảy ra chuyện gì?”. Giấu mình trong bao chưa đủ hắn còn giấu cái bao ấy trong một cái hộp. Bằng chứng là quang cảnh căn buồng ngủ của hắn. Với sự miêu tả tỉ mỉ, sự quan sát tinh tường và nhạy cảm của các giác quan, nhà văn đã tái hiện lại căn buồng chật như chiếc hộp của Bê-li-cốp với đủ thứ âm thanh nghe rùng rợn.
Sự ngột ngạt của căn buồng phải chăng cũng là sự ngột ngạt của cả xã hội Nga lúc bấy giờ? Và căn buồng đóng kín của Bê-li-cốp vô hình dung cũng là một điển hình của xã hội ấy? Trong xã hội ấy, với những con người điển hình như Bê-li-cốp, mọi người cũng chịu ảnh hưởng của họ. Hay nói cho đúng hơn họ không dám chống lại hoặc không thể chống lại sự ảnh hưởng đó. Vì sao? Một câu hỏi quả là khó trả lời trong thời điểm ấy. “Dưới ảnh hưởng của những kẻ như Bê-li-cốp, dân chúng trong thành phố đâm ra sợ tất cả: sợ nói to, sợ gửi thư, sợ làm quen, sợ đọc sách, sợ giúp đỡ người nghèo… Thậm chí thầy hiệu trưởng cũng phải sợ hắn. Một thực tế thật đáng buồn và cũng thật nực cười.
Ta tự hỏi không biết cuộc đời của những con người như Bê-li-cốp là cuộc đời gì? Hắn trở nên gầy gò hơn và “thu mình sâu hơn trong cái bao của hắn” khi mọi người biết hắn mến Va-ren-ca, chị gái của một đồng nghiệp cùng trường. Hắn tái mét mặt mày, bực dọc bỏ ăn, bỏ buổi lên lớp khi thấy chị em Va-ren-ca đi xe đạp. Đối với hắn như vậy là “không hợp với tư thế của một nhà giáo dục thiếu niên”.
Nếu thầy giáo mà đi xe đạp thì học sinh chỉ còn nước đi đầu xuống đất. Nhất là đàn bà con gái như Va-ren-ca mà đi xe đạp thì quả là chuyện kinh khủng. Với Bê-li-cốp, chỉ có những chỉ thị, thông tư, những bài toán quy định cấm đoán điều này, điều nọ “mới là rõ ràng, quan trọng”. Vì vậy nếu không có chỉ thị nào cho phép thầy giáo được đi xe đạp thì không được làm. Sự bảo thủ bắt đầu từ trong ý nghĩ, quả đúng là như vậy. Những khuôn khổ, những luật lệ đã gò bó con người và chính những con người như Bê-li-cốp cũng tự nhốt mình trong những luật lệ ấy. Để rồi cuối cùng, khi chết đi lại cũng tự chui vào trong những luật lệ ấy.
Cũng giống như cái chết của Bê-li-cốp. Một tháng sau khi cãi vã với Cô-va-len-cô và bị ngã, Bê-li-cốp chết. Hắn chết là phải. Và khi đã nằm trong quan tài, “vẻ mặt hắn trông hiền lành, dễ chịu, thậm chí còn có vẻ tươi tỉnh nữa, cứ hệt như hắn mừng rằng cuối cùng hắn đã được chui vào cái bao mà từ đó không bao giờ hắn phải thoát ra nữa”. Người trong bao cuối cùng cùng chui vào bao và đối với Bê-li-cốp, điều đó là hạnh phúc nhất. Nghĩa là, hắn đã đạt được mục đích cuộc đời.
Thật đáng thương. Cái chết của Bê-li-cốp phải chăng là sự giải thoát đối với hắn, đối với xã hội? Mọi người đều cảm thấy nhẹ nhàng thoải mái khi thoát khỏi hắn, thoát khỏi sự ngột ngạt của những quy ước, luật lệ. Thế nhưng chỉ là phút chốc thôi. Cuộc sống lại trở về nhịp điệu cũ, mệt mỏi, nhàm chán, vô vị và nặng nề dù không bị chỉ thị nào cấm đoán. Vì sao? Bởi trong thực tế xã hội ấy còn bao nhiêu con người Bê-li-cốp. Và đó là hệ quả tất yếu của một xã hội chuyên chế và bảo thủ. Nó cũng gần giống như xã hội Việt Nam phong kiến đã đẻ ra Chí Phèo và những đứa con của nó. Một sự so sánh không mấy khập khiễng. Bởi để có thể xóa đi những con người đó thì xã hội cần thay đổi. Không phải một cá nhân con người nào mà là cả một lớp người, cả xã hội. Phải chăng đó cũng là động lực cho sự bùng nổ của cách mạng tháng mười sau này?
Cũng giống như nhân vật Chí Phèo, Bê-li-cốp là sản phẩm của một chế độ xã hội, là một nhân vật điển hình cho nền văn học hiện thực Nga cuối thế kỷ XIX. Đúng như nhà văn Nguyễn Tuân đã nhận xét: “Truyện Bê-li-cốp là một áng văn đả kích lên đến tuyệt đỉnh; hình thù và tên họ nhân vật đã thành một cái sự đã thành một hình dung từ ngày nay vẫn còn tác dụng lớn”. Nghĩa là nó cảnh tỉnh chúng ta trước những kẻ giống như “người trong bao”, trước tình trạng xã hội như Người trong bao. Phải lật tấm “bao” ấy để nhìn ra lối cho xã hội phát triển”.
—–
Trên đây là những gợi ý và dàn bài chi tiết cho đề văn phân tích hình tượng nhân vật Bê-li-cốp trong tác phẩm Người trong bao (Sê-khốp) đã được THPT Ngô Thì Nhậm tổng hợp và biên soạn cùng với những bài văn mẫu hay triển khai dựa trên dàn ý đó. Hi vọng các em học sinh sẽ làm được bài văn phân tích nhân vật Bê-li-cốp thật đầy đủ, chi tiết và đạt kết quả cao. Chúc các em học tốt môn Văn !
