Trích dẫn là gì? Hướng dẫn trích dẫn văn bản, tài liệu tham khảo đúng cách?

Trong quá trình phát triển và hiện nay như ngày nay thì đòi hỏi con người chúng ta cần phải phát triển hơn nữa đặc biệt là những kỹ năng mềm được sử dụng hằng ngày trong học tập, doanh nghiệp, cơ quan nhà nước…Và trích dẫn là một trong những công đoạn không thể thiếu đối với quá trình soạn thảo văn bản hay trình bày trước đám đông, làm báo cáo….Nó thể hiện sự chuyên nghiệp, chú trọng, đề cao công việc, nhiệm vụ đang thực hiện, có tìm hiểu từ nhiều nguồn khác nhau và là dẫn chứng chứng minh thiết thực nhất khi những nội dung được trình bày đã được công nhận, thực hiện. Vậy, trích dẫn là gì? Hướng dẫn trích dẫn văn bản, tài liệu tham khảo đúng cách? Khi trích dẫn tài liệu tham khảo cần lưu ý vấn đề gì? Cùng THPT Ngô Thì Nhậm tham khảo bài viết dưới đây.

1. Trích dẫn là gì?

Trích dẫn được hiểu là một phần của quyền sở hữu  trí tuệ, là một công cụ hỗ trợ tốt cho con người trong những hoạt động liên quan đến quá trình soạn thảo văn bản, hay chuẩn bị những nội dung thuyết trình trước đám đông phục vụ cho công việc, học tập, giảng dạy…

Việc trích dẫn này có thể được trích từ nhiều nguồn khác nhau như trích dẫn trong sách, giáo trình, trên mạng xã hội, hoặc báo chí…Trong đó môi trường internet là môi trường được nhiều người sử dụng nhiều nhất bởi sự đa dạng và phong phú những nội dung từ nhiều nguồn khác nhau, của nhiều tác giả nổi tiếng hay đã được kiểm chứng, sử dụng. Do đó, việc trích dẫn có vai trò rất quan trọng đối với thực tiễn cuộc sống hiện đại ngày nay, tuy nhiên con người cần phải cân nhắc trong quá trình chọn lọn những nội dung phù hợp và tránh trường hợp vi phạm bản quyền của những tác phẩm này.

Nguồn trích dẫn phải được ghi nhận ngay khi thông tin được sử dụng. Nguồn trích dẫn có thể được đặt ở đầu, giữa hoặc cuối một câu, cuối một đoạn văn hay cuối một trích dẫn trực tiếp (ví dụ hình vẽ, sơ đồ, công thức, một đoạn nguyên văn)

2. Trích dẫn tài liệu đúng cách có vai trò quan trọng như thế nào?

• Giúp người đọc dễ dàng tìm thấy nguồn của tài liệu được trích dẫn nếu họ muốn.
• Một bài viết được lập luận chặt chẽ với nhiều kiến thức bổ trợ được trích dẫn từ các nguồn uy tín sẽ tăng thêm tính xác thực cho lập luận trong bài viết.
• Cho thấy có sự nghiên cứu sâu trong lĩnh vực liên quan của đề tài.
• Cuối cùng, rất quan trọng, việc trích dẫn tài liệu tham khảo một cách chính xác, đúng nguyên tắc sẽ giúp bài luận của bạn tránh khỏi các vấn đề liên quan đến đạo văn.
• Trích dẫn tài liệu tham khảo cũng giúp cải thiện kỹ năng viết của bạn. Việc lựa chọn cách thức trích dẫn gián tiếp sử dụng ý tưởng, kết quả, hoặc ý của một vấn đề trong tác phẩm gốc để diễn tả lại theo cách viết của mình sẽ giúp người viết nâng cao khả năng diễn đạt của mình. Bên cạnh đó, với người viết báo cáo còn phát triển năng lực nghiên cứu: nhờ quá trình tìm kiếm và chọn lọc những thông tin có chất lượng, giúp làm tăng khả nặng tự học, tự tìm kiếm thông tin và khai thác thông tin;

3. Hình thức trích dẫn tài liệu tham khảo hiện nay

Để phục vụ cho quá trình làm việc và hoạt động của con người trong thực tiễn thì hiện nay có ba hình thức trích dẫn phổ biến nhất được nhiều người sử dụng, cụ thể:

• Trích dẫn gián tiếp: Đây là hình thức được khá nhiều người sử dụng bởi việc trích dẫn này giúp người trích dẫn không vi phạm bản quyền của tác giả vừa đảm bảo đảm được nội dung không bị trùng lặp. Người trích dẫn sẽ sử dụng ý tưởng, kết quả hoặc ý của một số vấn đề, nội dung để diễn tả sau khi hiểu được nội dung và từ đó ghi chép lại theo những nội dung hiểu được của mình nhưng vẫn đảm bảo đúng nội dung của bản gốc. Đây là cách trích dẫn được khuyến khích sử dụng trong nghiên cứu khoa học.
• Trích dẫn trực tiếp: Là hình thức dẫn nguyên văn một phần câu, đoạn, hình ảnh hay sơ đồ, quy trình,…của những văn bản gốc vào nội dung bài viết của mình. Đây là hình thức trích dẫn nguyên văn không chỉnh sửa hay bổ sung bất kỳ nội dung nào. Tuy nhiên cần phải lưu ý đúng câu chữ, từng dấu câu, từng chữ trong bản gốc được trích dẫn phải bỏ vào ngoặc kép, ví dụ như “……” để dễ phân biệt với các nội dung khác.

4. Lưu ý trong trích dẫn tài liệu tham khảo

Sau đây là một số lưu ý cơ bản khi sắp xếp danh mục tài liệu tham khảo:

• Tài liệu tham khảo phải được sắp xếp riêng theo từng ngôn ngữ (Tiếng Anh, Tiếng Việt, Tiếng Nga, Tiếng Đức, Tiếng Nhật…). Các tài liệu nước ngoài phải được giữ nguyên văn, không phiên dịch, không phiên âm. Những tài liệu viết bằng tiếng nước ngoài nhưng không phổ biến, ít người Việt biết thì có thể ghi thêm phần tiếng Việt đi kèm theo mỗi tài liệu.
• Khi sắp xếp phải chú ý đến thứ tự ABC họ tên tác giả luận văn theo quy định của từng quốc gia:

– Tác giả nước ngoài: Xếp thứ tự ABC theo họ.

– Tác giả Việt Nam: Xếp thứ tự theo tên.

– Tài liệu không có tên tác giả thì xếp theo thứ tự ABC từ đầu của tên đơn vị xuất bản hay ban hành. Ví dụ: Bộ giáo dục và đào tạo => Xếp vào vần B, Tổng cục thống kê => xếp vào vần T…

5. Những quy định của pháp luật Việt Nam về trích dẫn hợp lý tác phẩm

Luật Sở hữu trí tuệ nghiêm cấm các hành vi xâm phạm đến các quyền sở hữu trí tuệ và quy định các trường hợp khi sử dụng tác phẩm đã công bố thì phải xin phép, trả nhuận bút và thù lao, thế nhưng cũng có trường hợp ngoại lệ, đó là trích dẫn hợp lý tác phẩm.

Điểm b Khoản 01 Điều 25 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi, bổ sung năm 2009 quy định về việc trích dẫn hợp lý tác phẩm:

“Trích dẫn hợp lý tác phẩm mà không làm sai ý tác giả để bình luận hoặc minh họa trong tác phẩm của mình”[6] thì không phải xin phép, không phải trả tiền nhuận bút, thù lao.” Điều 24 Nghị định số 100 ngày 21 tháng 9 năm 2006 của Chính phủ hướng dẫn thi hành một số quy định của Bộ luật Dân sự và Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả và quyền liên quan, trong đó, trích dẫn hợp lý phải là:

“1. Trích dẫn hợp lý tác phẩm mà không làm sai ý tác giả để bình luận hoặc minh hoạ trong tác phẩm của mình quy định tại điểm b khoản 1 Điều 25 của Luật Sở hữu trí tuệ phải phù hợp với các điều kiện sau:

a. Phần trích dẫn chỉ nhằm mục đích giới thiệu, bình luận hoặc làm sáng tỏ vấn đề được đề cập trong tác phẩm của mình;

Số lượng và thực chất của phần trích dẫn từ tác phẩm được sử dụng để trích dẫn không gây phương hại tới quyền tác giả đối với tác phẩm được sử dụng để trích dẫn; phù hợp với tính chất, đặc điểm của loại hình tác phẩm được sử dụng để trích dẫn.”

Như vậy, việc trích dẫn ngoài việc không làm sai ý của tác giả, không gây phương hại đến quyền tác giả và phù hợp với đặc điểm của tác phẩm được sử dụng để trích dẫn thì việc trích dẫn đó phải không nhằm mục đích thương mại.

6. Hướng dẫn trích tài liệu tham khảo đúng cách

Việc trích dẫn tài liệu trong các bài báo cáo là việc làm cần thiết. Tuy nhiên có nhiều bạn không biết hoặc trích dẫn không chính xác. Hôm nay THPT Ngô Thì Nhậm sẽ nói rõ hơn về vấn đề này nhé

Có 2 hình thức ghi tài liệu trích dẫn trong bài viết

• Ghi nguồn trích dẫn trong nội dung chính của bài viết.
• Ghi danh mục tài liệu tham khảo (TLTK) ở phần cuối của bài viết.
• Ghi nguồn trích dẫn:
• Ghi theo hệ thống Havard: (tên tác giả, năm).
• Ví dụ:
  • Tài liệu có 1 hoặc 2 tác giả: (Ward, 1999); (Nguyễn Phước Dân, 2005); (Gleick and Cain, 2002); (Biswas and Tortajada, 2005)
  • Tài liệu có từ 3 tác giả trở lên: (Nguyễn Văn Phước et al., 2003); (Postel et al., 2001).
• Cách ghi danh mục Tài liệu tham khảo (TLTK):

Sách:

Tên tác giả (năm xb). Tên sách. Nhà xb, Nơi xb.

[1]. Biswas, K.A. (1997). Water Resources: Environmental Planning, Management and Development. McGraw Hill , New York.

[2]. Tran Kim Thach (1998). Geology and Environment of Ho Chi Minh City. The Tre Publisher, Ho Chi Minh City.

[3]. Uitto, I.J. & Biswas, A.K. (eds) (2000). Water for Urban Areas: Challenges and Perspectives. United Nations University Press, Tokyo.

Lưu ý: Nếu sách được tái bản nhiều lần thì ghi như sau:

Tên tác giả (năm xb). Tên sách. Lần tái bản, Nhà xb, Nơi xb.

[1]. Babbie, E. (1990). Survey Research Methods. 2nd ed., Wadsworth Publishing Company, Belmont, California.

Một chương của sách:

Tên tác giả (năm xb). Tên của chương sách. In: Tên tác giả sách, tên sách. Nhà xb, Nơi xb, pp. số trang đầu & cuối của chương.

[1]. Biswas, A.K. (2000). Water for urban areas of the developing world in the twenty-first century. In: Uitto, J.I. & Biswas, A.K.E. (eds), Water for Urban Areas: Challenges and Perspectives, United Nations University Press, Tokyo, pp.1-23

Sách do 1 hay nhiều tác giả chủ biên:

Tên tác giả (chủ biên/ed/eds) (năm xb). Tên sách. Nhà xb, Nơi xb.

[1]. Harvey, N. (ed.) (2006). Global Change and Integrated Coastal Management: The Asia-Pacific Region. Springer, Dordrecht.

[2]. Uitto, I.J. & Biswas, A.K. (eds) (2000). Water for Urban Areas: Challenges and Perspectives. United Nations University Press, Tokyo.

Sách điện tử:

Tên tác giả (năm xb). Tên sách [online], Nhà xb, ngày truy cập, từ .

[1]. Srinivas, H. (2003). An Integrated Urban Water Strategy [online], viewed 13 August 2003, from:.

Luận văn/luận án:

Tên tác giả (năm xb). Tên đề tài luận văn/luận án. Luận văn (học vị), Khoa chuyên ngành, tên Trường Đại học.

[1]. Vo, P.L. (2000). Urban Stormwater Management in Vietnam. Dissertation (Master), Department of Geographical and Environmental Studies, University of Adelaide.

[2]. Vo, P.L. (2008). Formulation of an Integrated Approach to Sustainable Water Management in Ho Chi Minh City, Vietnam. Thesis (Ph.D), Department of Geographical and Environmental Studies, University of Adelaide.

Các tài liệu từ internet/website:

Tên tác giả (năm). Tên tài liệu [online], ngày tháng năm truy cập nguồn thông tin, từ .

[1]. Thompson, J. (2001). Private Sector Participation in the Water Sector: Can It Meet Social and Environmental Needs? [online], viewed 12 March 2004, from:.

[2]. HEPA (2006). Đóng góp của cộng đồng vào các chính sách bảo vệ môi trường: đừng chỉ là “trang trí” [online], viewed 20/09/2007 2007, from:.

Các báo in hằng ngày (Tuổi Trẻ, Thanh Niên/Printed or Online):

Tên tác giả/tên phóng viên (năm xb). Tên bài báo, tên báo, mục, ngày ấn bản.

[1]. Quốc Thanh (2007). Sông Thị Vải không còn … thở, Tuổi Trẻ, Xã Hội-Đời Sống, 26/09/2007.

Trên đây là nội dung tư vấn về Trích dẫn là gì? Trích dẫn tài liệu đúng cách có vai trò quan trọng như thế nào? Hướng dẫn trích dẫn văn bản, tài liệu tham khảo đúng cách mới nhất hiện nay? Cần hỗ trợ thêm thông tin, Qúy Khách hàng vui lòng liên hệ THPT Ngô Thì Nhậm để được hỗ trợ nhanh chóng, kịp thời, chính xác nhất.