Vật Lí 7 Bài 10: Nguồn âm được THPT Ngô Thì Nhậm biên soạn hy vọng sẽ là là tài liệu hữu ích giúp các em nắm vững kiến thức bài học và đạt kết quả tốt trong các bài thi, bài kiểm tra trên lớp.
Tóm tắt lý thuyết Vật Lí 7 Bài 10
Vật phát ra âm thanh gọi là nguồn âm
– Những nguồn âm thường gặp:
+ Các nguồn âm tự nhiên: Tiếng sấm, tiếng thác nước, tiếng gió thổi…
+ Các nguồn âm nhân tạo: Tiếng đàn, tiếng động cơ, tiếng trống…
Đặc điểm chung của nguồn âm
Khi phát ra âm thanh, các vật đều dao động
– Dao động là gì?
Dao động là sự rung động (chuyển động) qua lại vị trí cân bằng.
– Thế nào là vị trí cân bằng?
Vị trí cân bằng là vị trí lúc vật đứng yên.
Ví dụ:
+ Khi chưa kéo dây thun (dây thun đứng yên) ta nói lúc đó dây thun đang ở vị trí cân bằng (không phát ra âm thanh).
+ Khi kéo dây thun rồi thả tay ra lúc đó dây thun rung động và phát ra âm thanh
⇒ Dây thun là nguồn âm 
Phương pháp giải
Nhận biết các vật được gọi là nguồn âm
Dựa vào định nghĩa và đặc điểm của nguồn âm để nhận biết một vật có phải nguồn âm hay không: Tất cả các vật dao động đều phát ra âm thanh. Mọi vật phát ra âm thanh đều được gọi là nguồn âm. Hay đã là nguồn âm thì vật đó đang dao động.
Giải bài tập SGK Vật Lí 7 Bài 10
Bài C1 (trang 28 SGK Vật Lý 7)
Tất cả chúng ta hãy cùng nhau giữ im lặng và lắng tai nghe. Em hãy nêu những âm mà em nghe được và tìm xem chúng được phát ra từ đâu.
Lời giải:
– Tiếng rì rào của lá cây phát ra từ lá và cành cây dao động bởi gió.
– Tiếng tích tắc gõ nhịp phát ra từ đồng hồ treo tường…
Bài C2 (trang 28 SGK Vật Lý 7)
Em hãy kể tên một số nguồn âm.
Lời giải:
– Dây đàn khi gẩy.
– Mặt trống khi đánh, chuông đồng khi gõ.
– Kèn khi thổi, loa phát thanh khi đang hoạt động.
Bài C3 (trang 28 SGK Vật Lý 7)
Hãy quan sát dây cao su và lắng nghe, rồi mô tả điều mà em nhìn và nghe được.
Lời giải:
Em nhìn thấy sợi dây cao su “rung rung” và nghe được tiếng “tăng tăng”.
Bài C4 (trang 29 SGK Vật Lý 7)
Vật nào phát ra âm? Vật đó có rung động không? Nhận biết điều đó bằng cách nào?
Lời giải:
– Cốc thủy tinh phát ra âm
– Thành cốc có rung động.
– Để nhận biết điều đó ta treo một con lắc bấc sát thành côc. Khi gõ thìa vào thành cốc con lắc bấc rung rinh. Điều đó chứng tỏ thành cốc có rụng động (hay nhìn thấy mặt nước trong cốc rung rinh, đều đó chứng tỏ thành cốc cũng rung động).
Bài C5 (trang 29 SGK Vật Lý 7)
Âm thoa có dao động không? Hãy tìm cách kiểm tra xem khi phát ra âm thì âm thoa có dao động không.
Lời giải:
Âm thoa có dao động. Có thể kiểm tra dao động của âm thoa bằng cách:
– Đặt con lắc bấc sát một nhánh của âm thoa khi âm thoa phát ra âm.
– Dùng tay giữ chặt hai nhánh của âm thoa thì không nghe thấy âm phát ra nữa.
– Dùng một tờ giấy đặt nổi trên mặt một chậu nước. Khi âm thoa phát ra âm, ta chạm một nhánh của âm thoa cào gần mép một tờ giấy thì thì thấy nước bắn tóc lên mép tờ giấy.
Kết luận: Khi phát ra âm, các vật đầu dao động.
Bài C6 (trang 29 SGK Vật Lý 7)
Em có thể làm cho một số vật như tờ giấy, lá chuối… phát ra âm được không?
Lời giải:
Có thể dùng tờ giấy hay tàu lá chuối quấn thành một cái kèn. Thối vào kèn, phèn sẽ phát ra âm thanh
Bài C7 (trang 29 SGK Vật Lý 7)
Hãy tìm hiểu xem bộ phận nào dao động phát ra âm trong hai nhạc cụ mà em biết.
Lời giải:
Tùy theo học sinh.
Ví dụ như đàn ghi ta: bộ phận phát ra âm là dây đàn, cái trống: bộ phận phát ra âm là mặt trống khi dao động.
Thổi kèn → luồng không khí (hơi thở) qua kèn dao động nên kèn phát ra âm (ò, e…)
Bài C8 (trang 29 SGK Vật Lý 7)
Nếu em thổi vào miệng một lọ nhỏ, cột không khí trong lọ sẽ dao động và phát ra âm. Hãy tìm cách kiểm tra xem có đúng khi đó cột dao động không?
Lời giải:
Tùy theo học sinh.
Có thể kiểm tra sự dao động của cột không khí trong lọ bằng cách dán vài tờ giấy mỏng ở miệng lọ sẽ thấy tua giấy rung rung.
Hoặc có thể cho vào lọ một ít vụn giấy nhỏ li ti, khi thổi vào lọ thì lọ phát ra âm và thấy vụn giấy bay lên, xuống. Chứng tỏ không khí trong lọ đã dao động làm cho vụn giấy bay.
Bài C9 (trang 29 SGK Vật Lý 7)
Hãy làm một nhạc cụ (đàn ống nghiệm) theo chỉ dẫn dưới
– Đổ nước vào bảy ống nghiệm giống nhau đến các mực nước (hình 10.4).
– Dùng thìa gõ nhẹ lần lượt vào từng ống nghiệm sẽ nghe được các âm trầm bổng khác nhau.
a. Bộ phận nào dao động phát ra âm?
b. Ống nào phát ra âm trầm nhất, ống nào phát ra âm bổng nhất?
– Lần lượt thổi mạnh vào miệng các ống nghiệm sẽ nghe được các âm trầm, bổng khác nhau (hình 10.5).
c. Cái gì dao động phát ra âm?
d. Ống nào phát ra âm trầm nhất, ống nào phát ra âm bổng?
Lời giải:
Thí nghiệm cho thấy
a. Không khí và nước trong ống nghiệm dao động phát ra âm.
b. Ống nghiệm chứa cột nước khác nhau (cột không khí trong ống nghiệm cũng khác nhau) → âm phát ra khác nhau. Mực nước trong ống nghiệm càng thấp (cột không khí càng cao) thì âm phát ra càng trầm hơn.
Do đó: Ống có nhiều nước nhất phát ra âm trầm nhất, ấm có ít nước nhất phát ra âm bổng nhất.
c. Cột không khí trong ống dao động phát ra âm.
d. Ống có cột không khí dài nhất phát ra âm trầm nhất.
Ống có cột không khí ngắn nhất phát ra âm bổng nhất.
Câu hỏi trắc nghiệm Vật Lí 7 Bài 10 (có đáp án)
Bài 1: Hãy chọn câu trả lời sai:
A. Nguồn âm là vật phát ra âm thanh.
B. Khi gõ dùi vào trống thì mặt trống rung động phát ra âm thanh.
C. Khi dùng búa cao su gõ nhẹ vào âm thoa thì âm thoa dao động phát ra âm thanh.
D. Khi thổi sáo thì nguồn phát ra âm thanh là các lỗ sáo.
Lời giải
Khi thổi sáo thì nguồn phát ra âm thanh là các cột không khí ở trong sáo chứ không phải là các lỗ sáo. Các lỗ sáo chỉ có tác dụng điều chỉnh cho các cột không khí này dài, ngắn khác nhau mà thôi.
Bài 2: Khi người ta dùng dùi gõ vào các thanh đá thuộc bộ đàn đá thì ta nghe thấy âm thanh phát ra. Vật phát ra âm thanh đó là:
A. dùi gõ
B. các thanh đá
C. lớp không khí
D. dùi gõ và các thanh đá
Lời giải
Vật phát ra âm thanh là các thanh đá khi người ta dùng dùi gõ vào đàn đá.
Bài 3: Kéo căng sợi dây cao su. Dùng tay bật sợi dây cao su đó, ta nghe thấy âm thanh.
Nguồn âm là:
A. sợi dây cao su
B. bàn tay
C. không khí
D. Cả A và C
Lời giải
Dùng tay bật sợi dây cao su, nguồn âm là sợi dây cao su.
Bài 4: Khi bầu trời xung quanh ta có dông, ta thường nghe thấy tiếng sấm. Nguồn âm phát ra là:
A. các lớp không khí va chạm nhau.
B. do nhiều hơi nước trong không khí va chạm nhau.
C. lớp không khí ở đó dao động mạnh.
D. lớp không khí ở đó bị nén mạnh.
Lời giải
Khi bầu trời xung quanh ta có dông, ta thường nghe thấy tiếng sấm. Nguồn âm phát ra là lớp không khí ở đó dao động mạnh do khi có tia lửa điện (tia sét) phóng qua không khí làm nó giãn nở nhanh.
Bài 5: Khi luồng gió thổi qua rừng cây, ta nghe thấy âm thanh phát ra. Vật phát ra âm thanh là:
A. luồng gió
B. luồng gió và lá cây
C. lá cây
D. thân cây
Lời giải
Luồng gió (luồng không khí) và lá cây đều dao động ⇒ Vật phát ra âm thanh là luồng gió và lá cây.
Bài 6: Lựa chọn phương án đúng?
Dùng búa gõ xuống mặt bàn. Ta nghe thấy âm thanh phát ra thì:
A. Mặt bàn không phải là vật dao động vì ta thấy mặt bàn đứng yên.
B. Mặt bàn là vật dao động vì mặt bàn dao động rất nhanh, ta không thấy được.
C. Búa là vật dao dộng vì nhờ có búa mới tạo ra âm thanh.
D. Tay là nguồn âm vì tay dùng búa gõ xuống bàn làm phát ra âm thanh.
Lời giải
Ta nghe thấy âm thanh của mặt bàn vì mặt bàn là vật dao động, dao động rất nhanh nên ta không thấy được.
Bài 7: Khi ta đang nghe đài thì:
A. màng loa của đài bị nén lại
B. màng loa của đài bị bẹp lại
C. màng loa của đài dao động
D. màng loa của đài bị căng ra
Lời giải
Các vật phát ra âm đều dao động ⇒ Chọn đáp án C.
Bài 8: Chuyển động như thế nào gọi là dao động?
A. Chuyển động theo một đường tròn.
B. Chuyển động của vật được ném lên cao.
C. Chuyển động lặp đi lặp lại nhiều lần theo hai chiều quanh một vị trí.
D. Cả 3 dạng chuyển động trên
Lời giải
Dao động là sự chuyển động (rung động) lặp đi lặp lại nhiều lần quanh một vị trí cân bằng ⇒ Chọn đáp án C.
Bài 9: Khi gảy vào dây đàn đàn ghita thì người ta nghe được âm thanh phát ra. Vật phát ra âm thanh đó là:
A. Dây đàn dao động
B. Không khí xung quanh dây đàn
C. Hộp đàn
D. Ngón tay gảy đàn
Lời giải
Dây đàn dao động nên phát ra âm thanh.
Bài 10: Ta nghe được tiếng nói của diễn viên trên tivi. Vậy đâu là nguồn âm?
A. Người diễn viên phát ra âm.
B. Sóng vô tuyến truyền trong không gian dao động phát ra âm.
C. Màn hình tivi dao động phát ra âm
D. Màng loa trong tivi dao động phát ra âm
Lời giải
Nguồn âm là màng loa trong tivi dao động nên ta nghe được tiếng nói của diễn viên trên tivi.
Bài 11: Ban đêm vắng lặng, ta có thể nghe tiếng vo ve của muỗi. Tiếng này phát ra từ miệng của nó hay là do một bộ phận nào khác phát ra?
Lời giải
Tiếng vo ve của muỗi không phải từ miệng muỗi. Thực ra muỗi cũng có những lúc kêu bằng miệng nhưng tiếng kêu đó rất nhỏ và ít khi có thể nghe được. Âm thanh vo ve mà chúng ta thường nghe được chính là do sự dao động của cánh muỗi khi nó bay phát ra. Khi muỗi không bay thì không có tiếng phát ra, khi bay nhanh thì tiếng phát ra cao hơn khi bay chậm.
Bài 12: Hãy giải thích tại sao cũng là rót nước từ ấm vào cốc nhưng khi rót từ trên cao xuống thì có âm thanh phát ra, còn để vòi ấm thật thấp (sát với về mặt đáy cốc khi cốc chưa có nước hoặc sát bề mặt nước trong cốc khi cốc đã có nước) thì không có âm phát ra?
Lời giải
Vì khi rót từ trên cao xuống thì tạo dòng nước đập mạnh vào bề mặt ở dưới làm nước và không khí ở vùng đó dao dộng tạo nên âm thanh. Khi để vòi ấm thấp thì dòng nước chảy ra đập không đủ mạnh vào bề mặt bên dưới nên không tạo được dao động để tạo ra âm thanh.
******************
Trên đây là nội dung bài học Vật Lí 7 Bài 10: Nguồn âm do THPT Ngô Thì Nhậm biên soạn bao gồm phần lý thuyết, giải bài tập và các câu hỏi trắc nghiệm có đáp án đầy đủ. Hy vọng các em sẽ nắm vững kiến thức về Nguồn âm . Chúc các em học tập thật tốt và luôn đạt điểm cao trong các bài thi bài kiểm tra trên lớp.
Biên soạn bởi: Trường THPT Ngô Thì Nhậm
Chuyên mục: Vật Lý 7
