Nguyệt thực nửa tối là gì?
Khác với nguyệt thực thông thường, khi xảy ra hiện tượng “nguyệt thực nửa tối”, chiếc bóng của chính Trái Đất sẽ không khiến cư dân sống ở mặt đang tối của nó thấy Mặt Trăng chuyển đỏ như nguyệt thực toàn phần, mà chuyển thành một màu hơi xám, giống như bị phủ tấm voan đen mỏng hay còn được gọi là Mặt Trăng “che mạng đen”.
Nguyệt thực nửa tối xảy ra khi Mặt Trăng đi vào vùng bên ngoài sáng hơn của bóng Trái Đất, gọi là vùng nửa tối (penumbra). Đây là khu vực mà Trái Đất trông như che khuất một phần đĩa Mặt Trời, không phải toàn bộ. Khi ở trong vùng nửa tối, Mặt Trăng nhận được ít ánh sáng hơn từ Mặt Trời. Với những người quan sát từ Trái Đất, Mặt Trăng trông tối đi nhưng không biến mất hoàn toàn.
Cơ hội ngắm nguyệt thực nửa tối tại Việt Nam
Vào lúc 22h15 tối 5/5 (giờ Việt Nam), nguyệt thực nửa tối sẽ bắt đầu và có thể quan sát từ bất cứ nơi nào mà Mặt Trăng ở phía trên đường chân trời, gồm châu Nam Cực, châu Á, Nga, châu Đại Dương, Đông và Trung Phi.
Theo timeanddate.com, toàn bộ lãnh thổ Việt Nam nằm trong khu vực quan sát nguyệt thực trọn vẹn. Tại TP.HCM, nguyệt thực nửa tối dự kiến sẽ bắt đầu đêm 5/5, đạt cực đại vào lúc 0h22 sáng 6/5.
Hiện tượng nguyệt thực lần này còn được gọi là “mặt trăng hoa”, đặt theo tên các loài hoa nở khắp Bắc bán cầu vào thời điểm này trong năm. Trăng sẽ xuất hiện sáng và tròn trên khắp thế giới vào ngày 5-7/5. Đây là lần nguyệt thực nửa tối sâu nhất cho đến năm 2042. Chỉ một phần của thế giới mới có thể nhìn thấy hiện tượng này.
“Mặt trăng hoa” sẽ di chuyển qua một phần bóng của Trái đất và bị che khuất trong vài giờ. Sự kiện sẽ được hiển thị cho hơn 6,6 tỷ người, theo Timeanddate.com.
Người xem ở Trung Đông, Châu Phi, Châu Á, Úc, New Zealand và Nam Cực, cũng như Đại Tây Dương, Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương có thể xem Mặt trăng bị che khuất.
Người dân ở Bắc Mỹ, Nam Mỹ hoặc hầu hết châu Âu sẽ không quan sát được nguyệt thực nửa tối vì Mặt Trăng sẽ ở dưới đường chân trời trong toàn bộ thời điểm Trái Đất ở trong bóng của Mặt Trăng.
Sự kiện nguyệt thực lần này sẽ kéo dài tổng cộng 4 giờ 18 phút.
Nguyệt thực nửa tối toàn phần xảy ra khi Trái đất nằm chính giữa Mặt trời và Mặt trăng, và là một phần của quỹ đạo của Mặt trăng thẳng hàng giống như nguyên nhân gây ra nhật thực toàn phần gần đây .
Mặc dù trăng tròn trên bầu trời cao thường quá sáng để nhìn trong hơn một vài giây, nhưng trăng tròn trong lần nguyệt thực này sẽ rất dễ quan sát mà không bị lóa. Các nhà quan sát có thể nhận thấy bóng râm trên bề mặt Mặt trăng, theo EarthSky.
Với những người quan sát từ Trái Đất, Mặt Trăng trông tối đi nhưng không biến mất hoàn toàn.
Những lần nguyệt thực hiếm hoi như thế này gây tối nhiều hơn và có thể nhìn thấy bằng mắt thường dễ dàng hơn.
Sự kiện nguyệt thực nửa tối toàn phần rất hiếm gặp. Một khi Mặt Trăng đi vào vùng nửa tối hoàn toàn, nhiều khả năng ít nhất một phần Mặt Trăng sẽ chạm tới vùng bóng tối (umbra) – phần bên trong tối hơn của bóng Trái Đất.
Lần gần đây nhất có thể quan sát nguyệt thực nửa tối từ Bắc Mỹ là vào ngày 30/11/2020 và hiện tượng thiên văn đặc biệt này sẽ trở lại vào ngày 25/3/2024.
Nguyệt thực toàn phần tiếp theo – thường được gọi là “trăng máu” – sẽ diễn ra vào ngày 13-14/3 năm 2025.
Nguyệt thực nửa tối sẽ diễn ra lúc 22h15 ngày 5/5 (giờ Hà Nội). Những người yêu thiên văn tại Việt Nam cùng nhiều điểm trên thế giới sẽ có cơ hội quan sát nguyệt thực nửa tối, lần nguyệt thực đầu tiên trong năm nay. Hầu như toàn bộ khu vực châu Á, châu Âu, châu Nam Cực, Nga, châu Đại Dương, Đông và Trung Phi đều có thể theo dõi.
Tại Hà Nội, nguyệt thực nửa tối sẽ bắt đầu lúc 22h14 ngày 5/5 và đạt cực đại với tỷ lệ đi vào vùng nửa tối là 96,4% lúc 00h23 ngày 6/5. Hiện tượng sẽ kết thúc sau đó hơn 2 tiếng. Các địa điểm khác tại Việt Nam có thời gian tương tự với độ chênh không đáng kể.
Ông Đặng Vũ Tuấn Sơn, Chủ tịch Hội Thiên văn và Vũ trụ học Việt Nam (VACA), cho biết nguyệt thực nửa tối là hiện tượng Mặt Trăng đi vào vùng bóng nửa tối của Trái Đất. Tương tự nguyệt thực toàn phần hoặc một phần, thời điểm diễn ra hiện tượng này cận ngày Trăng tròn, khi Mặt Trăng vào phía bên kia của Trái Đất so với Mặt Trời và ba thiên thể gần như thẳng hàng. Tuy nhiên nguyệt thực nửa tối khác biệt ở chỗ Mặt Trăng chỉ đi vào vùng nửa tối của Trái Đất, do đó nó vẫn nhận được một lượng lớn ánh sáng Mặt Trời. Phần Mặt Trăng được bao phủ bởi bóng nửa tối có tối đi một chút và chuyển sang sắc đỏ nhạt.
“Khác với nguyệt thực toàn phần hoặc một phần, nguyệt thực nửa tối không chuyển sang màu đỏ thẫm và tối, nó chỉ có sắc đỏ nhạt và tối hơn Trăng tròn thông thường đôi chút”, ông Sơn chia sẻ.
Ông cho biết việc theo dõi nguyệt thực nửa tối rõ nhất phụ thuộc rất lớn vào điều kiện thời tiết. Người quan sát dễ dàng xác định được Mặt Trăng nếu trời ít mây, ít mù, không mưa. Nếu có ô nhiễm ánh sáng hoặc bụi ở nơi quan sát, ngay cả vào lúc cực đại, sắc đỏ của Mặt Trăng cũng khó nhận rõ sự khác biệt.
Lần này, việc quan sát sẽ khá thuận lợi vì diễn ra gần nửa đêm, khi Mặt Trăng lên rất cao trên bầu trời. Nên chọn vị trí ít ô nhiễm ánh sáng để việc quan sát hiệu quả hơn.
Với nguyệt thực, mắt thường hoàn toàn có thể quan sát dễ dàng và an toàn mà không cần dụng cụ nào để bảo vệ mắt. “Một chiếc kính thiên văn, ống nhòm hoặc máy ảnh có zoom quang học tương đối cao sẽ giúp việc quan sát thú vị hơn”, ông gợi ý.
Giống như mọi loại nguyệt thực, nguyệt thực nửa tối xảy ra do Trái Đất đi qua giữa Mặt Trăng và Mặt Trời. Điều này khiến Trái Đất chặn ánh sáng từ Mặt Trời và đổ bóng lên Mặt Trăng. Nguyệt thực nửa tối xảy ra khi Mặt Trăng đi vào vùng bên ngoài sáng hơn của bóng Trái Đất, gọi là vùng nửa tối (penumbra). Đây là khu vực mà Trái Đất trông như che khuất một phần đĩa Mặt Trời, không phải toàn bộ. Khi ở trong vùng nửa tối, Mặt Trăng nhận được ít ánh sáng hơn từ Mặt Trời. Với những người quan sát từ Trái Đất, Mặt Trăng trông tối đi nhưng không biến mất hoàn toàn.
Hồi tháng 11/2022, nhiều nơi tại Việt Nam đã quan sát được nguyệt thực toàn phần. Theo Hội Thiên văn và Vũ trụ học Việt Nam, rạng sáng 29/10, những người yêu thiên văn sẽ có cơ hội theo dõi nguyệt thực một phần với độ che phủ nhỏ.
********************
Đăng bởi: Trường THPT Ngô Thì Nhậm
Chuyên mục: Tổng hợp
