Lipit là gì? lý thuyết, phân loại và vai trò của lipit

THPT Ngô Thì Nhậm 02/01/2022

Lipit là gì? lý thuyết, phân loại và vai trò của lipit

Lipit hay còn gọi tên gọi chất béo có một vai trò vô cùng to lớn trong cuộc sống cũng như trong công nghiệp. Vậy lipit là gì? Hãy tìm hiểu thành phần cấu tạo của lipit để có thể hiểu rõ hơn về những tính chất của hợp chất hữu cơ này.

Nội dung chính

Bạn đang xem: Lipit là gì? lý thuyết, phân loại và vai trò của lipit

Lipit là gì?

Lipit là một hợp chất tồn tại trong các cơ thể sống. Người ta thường gọi Lipit là chất béo nhưng chính xác hơn thì Lipit là tên gọi chung của một số hợp chất như là các este phức tạp như: chất béo, sáp, steroit, photpholipit.

Trong SGK Hóa học lớp 12 định nghĩa Lipit là hợp chất không hòa tan trong nước, không tan trong các dung môi hữu cơ không phân cực như ete, clorofform, xăng dầu,…

Phân loại lipit

Như đã nói ở phần định nghĩa, lipit gồm nhiều loại este phức tạp như: chất béo, sáp, steroit, photpholipit… Trong đó:

Chất béo: là trieste của glixerol với các axit béo, là các axit monocacboxylic có số chẵn nguyên tử C (Thường từ 12C đến 24C) không phân nhánh, được gọi chung là triglixerit. Đây là hợp chất quan trọng nhất trong các loại Lipit
Sáp: là este của monoancol cao ( $\geq$ C₁₆) với axit béo ( $\geq$ C₁₆).
Steroit là este của monoancol mà gốc hidrocacbon gồm 4 vòng có chung cạnh với axit béo.
Photpholipit là este của glixerol chứa 2 gốc axit béo và 1 gốc photphat hữu cơ.

Chất béo

Hợp chất quan trọng nhất trong Lipit là chất béo với công thức:

Các gốc R1,R2 và R3 có thể giống nhau hoặc khác nhau. Nếu giống như có thể viết công thức gộp lại.

Một số axit béo thường gặp bao gồm:

Axit panmitic: C₁₅H₃₁COOH
Axit stearic: C₁₇H₃₅COOH
Axit oleic: C₁₇H₃₃COOH
Axit linoleic: C₁₇H₃₁COOH

Sáp

Là 1 loại este của monoancol cao (C₁₆) với axit béo (C₁₆).

Steroit

Là 1 loại este của monoancol mà gốc hidrocacbon gồm có 4 vòng có chung 1 cạnh với axit béo.

Photpholipit

Là 1 loại este của glixerol chứa hai gốc axit béo và một gốc photphat hữu cơ.

Công thức tổng quát của Lipit

Người ta lấy công thức tổng quát của chất béo để làm công thức tổng quát của Lipit:

Ví dụ:

(C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ : tritearylglixerol ( tritearin)
(C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅ : tripanmitoylglixerol ( tripanmitin)
(C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅ : trioleoylglixerol ( triolein)

Lipit trong trạng thái tự nhiên

Lipit có vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc sống chính là nhờ vào các trạng thái tự nhiên này:

Chất béo là một thành phần chính của mỡ động vật, dầu thực vật.
Sáp có sáp ong là loại điển hình đặc trưng.
Steroit, photpholipt thì có trong cơ thể sinh vật.

Tính chất vật lý của lipit

Đề thi thường xoáy sâu vào các tính chất vật lý của Lipit, do đó cần phải nắm rõ và phân biệt với các hợp chất hữu cơ phức tạp khác:

Trong điều kiện thường thì đây là hợp chất lỏng hoặc rắn. Phân tử có gốc Hidrocacbon không no thì ở dạng lỏng (dầu thực vật), ngược lại nếu ở trong phân tử Lipit có gốc Hidrocacbon no thì ở dạng rắn (mỡ động vật)
Lipit dù có gốc hidrocacbon no hay không no đều không tan trong nước mà chỉ tan trong các dung môi hữu cơ như: Benzen, hexan, clofom,…
Lipit bao gồm các hợp chất nhẹ hơn nước (từ thực tiễn ta đã thấy điều này)

Tính chất hóa học của Lipit

Lipit có 3 tính chất hóa học đặc trưng:

Tham gia phản ứng thủy phân
Tham gia phản ứng xà phòng hóa
Phản ứng cộng Hidro

Vai trò và tầm quan trọng của Lipit

Lipit có tầm quan trọng rất lớn đối với con người nói riêng và các cá thể sống nói chung:

Cấu tạo tế bào, mô đệm, cách nhiệt ở hầu hết các loài động vật
Dung môi hòa tan vitamin có trong mỡ: A,D,E,K giúp cơ thể dễ dàng hấp thụ hơn
Cung cấp nước nội sinh cho cơ thể
Dự trữ năng lượng, cung cấp năng lượng (Lớn hơn nhiều so với năng lượng mà protein cung cấp)

Ngoài vai trò to lớn của Lipit, thì hợp chất này cũng có những tác hại nhất định nếu sử dụng quá nhiều đối với cơ thể sống như:

Tăng làm lượng triglyxerit, nguyên nhân gây một số bệnh tim mạch nguy hiểm.
Nguyên nhân gây ra chứng bệnh béo phì

✅ Bài học tiếp theo: Glucozơ.

Bài tập trắc nghiệm lý thuyết Lipit

Câu 1: Chọn phát biểu sai khi nói về sự khác nhau giữa Lipit và este của ancol khi so với axit đơn chức:

A. gốc axit trong phân tử

B. gốc ancol trong lipit cố định là của glixerol

C. gốc axit trong lipit phải là gốc của axit béo

D. bản chất liên kết trong phân tử

Đáp án chính xác: D. Bản chất liên kết trong phân tử

Câu 2: Định nghĩa chính xác về Lipit là gì? Chọn đáp án đúng:

A. hợp chất hữu cơ chứa C, H, O, N

B. trieste của axit béo và glixerol

C. là este của axit béo và ancol đa chức

D. trieste của axit hữu cơ và glixerol

Đáp án chính xác: B. trieste của axit béo và glixerol

Câu 3: Chọn đáp đúng khi nói về lipit trong các phát biểu dưới đây:

A. Có trong tế bào sống

B. Tan trong các dung môi hữu cơ như: ete, clorofom…

C. Bao gồm các chất béo, sáp, steroit, …

D. Cả a, b, c đều đúng

Đáp án chính xác: D. Cả a, b, c đều đúng. Câu này là một câu hỏi tông quan về kiến thức Lipit

Câu 4: Nêu định nghĩa về mỡ tự nhiên chính xác:

A. este của axit panmitic và đồng đẳng của nó

B. muối của axit béo

C. các triglixerit của các axit béo khác nhau

D. este của axit oleic và đồng đẳng …

Đáp án chính xác: C. este của axit oleic và đồng đẳng …

Câu 5: Nguyên nhân do đâu mà dầu thực vật ở trạng thái lỏng (trong khi đó mỡ động vật lại ở trạng thái rắn)

A. chứa chủ yếu các gốc axit béo, no

B. chứa hàm lượng khá lớn các gốc axit béo không no

C. chứa chủ yếu các gốc axit thơm

D. một lí do khác

Đáp án chính xác: B. chứa hàm lượng khá lớn các gốc axit béo không no

Trong khi mỡ động vật lại chứa các gốc axit béo no khiến cho mỡ động vật lại ở trạng thái rắn.

Qua bài viết này chúng tôi mong rằng bạn có thể đã hiểu hơn về Lipit cũng như những ứng dụng cực kì quan trọng của hợp chất hữu cơ này. Trong các đề thi hiện nay, trắc nghiệm về lipit cũng xuất hiện nhiều hơn. Do đó bạn cần phải nắm vững kiến thức lipit cũng như một số dạng bài tập quan trọng liên quan đến Lipit để có thể chinh phục đề thi dễ dàng hơn.

Đăng bởi: THPT Ngô Thì Nhậm

Chuyên mục: Giáo dục

Nội dung bài viết được đăng tải bởi thầy cô trường thpt Ngô Thì Nhậm (trước đây là trường trung học phổ thông Sóc Trăng). Cấm sao chép dưới mọi hình thức.