Hóa học 11 Bài 42: Luyện tập: Dẫn xuất halogen, ancol, phenol – Giải bài tập SGK Hóa học 11 Bài 42

Bài 42: Luyện tập: Dẫn xuất halogen, ancol, phenol được THPT Ngô Thì Nhậm biên soạn hy vọng sẽ là là tài liệu hữu ích giúp các em nắm vững kiến thức bài học và đạt kết quả tốt trong các bài thi, bài kiểm tra trên lớp.

Tóm tắt lý thuyết Hóa học 11 Bài 42

1. Ancol

– CTCT: C_nH_2n+1OH (n ≥ 1).

– Tên thông thường: Ancol + tên gốc ankyl + ic.

Ví dụ: C₂H₅OH: ancol etylic.

– Tên thay thế:

Tên ancol = tên hidrocacbon no mạch chính + số chỉ vị trí nhóm OH + ol.

Ví dụ:

– Phản ứng thế H của nhóm OH:

R-OH + Na → R-ONa + 1/2 H₂↑

– Phản ứng thế nhóm OH:

– Phản ứng tách nước:

* Điều chế:

– Từ etilen:

– Từ tinh bột:

2. Phenol

– Tính axit (có lực axit mạnh hơn ancol) không làm đổi màu quỳ tím.

C₆H₅OH + NaOH → C₆H₅ONa + H₂O

– Phản ứng thế nguyên tử H của nhóm –OH:

– Phản ứng thế nguyên tử H của vòng benzen (ưu tiên vị trí ortho và para)

⇒ dùng nhận biết phenol.

* Điều chế:

– Oxi hóa cumen:

– Từ benzen: C₆H₆ → C₆H₅Br → C₆H₅ONa → C₆H₅OH.

3. Dẫn xuất halogen

a. Phản ứng thế

– Các ankyl halogenua không phản ứng với nước nhưng bị thủy phân khi đun nóng với dung dịch kiềm tạo ancol:

– Dẫn xuất loại anlyl halogenua bị thủy phân ngay khi đun sôi với nước:

– Dẫn xuất loại vinyl halogenua và phenyl halogenua chỉ phản ứng với kiềm ở điều kiện nhiệt độ và áp suất cao:

b. Phản ứng tách

Khi đun với dung dịch kiềm trong ancol, dẫn xuất halogen bị tách HX tạo thành liên kết bội:

* Quy tắc Zai-xep: Khi tách HX khỏi dẫn xuất halogen, nguyên tử halogen (X) ưu tiên tách ra cùng với H ở nguyên tử C bậc cao hơn bên cạnh.

c. Ngoài ra có phản ứng với magie

Giải bài tập SGK Hóa học 11 Bài 42

Bài 1 (trang 195 SGK Hóa 11)

Viết công thức cấu tạo, gọi tên các dẫn xuất halogen có công thức phân tử C₄H₉Cl; các ancol mạch hở có công thức phân tử C₄H₁₀O, C₄H₈O.

Lời giải:

  

Bài 2 (trang 195 SGK Hóa 11)

Viết phương trình hóa học của phản ứng giữa etyl bromua với: dung dịch NaOH đun nóng ; đung dịch NaOH + C₂H₅OH đun nóng.

Lời giải:

CH₃-CH₂-Br + NaOH –^to→ CH₃-CH₂-OH + NaBr

CH₃-CH₂-Br + NaOH –^{C₂H₅OH, to}→ CH₂=CH₂ + NaBr + H₂O

Bài 3 (trang 195 SGK Hóa 11)

Viết phương trình hóa học của phản ứng (nếu xảy ra) giữa ancol etylic, phenol với mỗi chất sau: natri, natri hiđroxit, nước brom, dung dịch HNO₃.

Lời giải:

– Ancol và phenol đều tác dụng với Na

2CH₃-CH₂-OH + Na → 2CH₃-CH₂-ONa + H₂

2C₆H₅-OH + 2Na → 2C₆H₅-ONa + H₂

– Ancol etylic (C₂H₅OH) không phản ứng với ba chất còn lại, chỉ có phenol phản ứng:

Bài 4 (trang 195 SGK Hóa 11)

Ghi Đ (đúng) hoặc S (sai) vào ô vuông cạnh các câu sau:

a) Hợp chất C₆H₅– CH₂-OH không thuộc loại hợp chất phenol mà thuộc ancol thơm.

b) Ancol etylic có thể hòa tan tốt phenol, nước.

c) Ancol và phenol đều có thể tác dụng với natri sinh ra khí hidro.

d) Phenol có tính axit yếu nhưng dung dịch phenol trong nước không làm đổi màu quỳ tím.

e) Phenol tan trong dung dịch NaOH là do đã phản ứng với NaOH tạo thành muối tan.

g) Phenol tan trong dung dịch NaOH chỉ là sự hòa tan bình thường .

h) Dung dịch phenol trong nước làm quỳ tím hóa đỏ.

Lời giải:

a) Đ

b) Đ

c) Đ

d) Đ

e) Đ

g) S

h) S

Bài 5 (trang 195 SGK Hóa 11)

Hoàn thành các dãy chuyển hóa sau bằng các phương trình hóa học:

Lời giải:

 

Bài 6 (trang 195 SGK Hóa 11)

Cho hỗn hợp gồm etanol và phenol tác dụng với natri (dư) thu được 3,36 lít khí hidro ở đktc. Nếu cho hỗn hợp trên tác dụng với dung dịch nước brom vừa đủ thu được 19,86 gam kết tủa trắng của 2,4,6-tribromphenol

a. Viết phương trình hóa học của các phản ứng xảy ra.

b. Tính thành phần phần trăm khối lượng của mỗi chất trong hỗn hợp đã dùng.

Lời giải:

a. Gọi số mol của etanol và phenol lần lượt là x và y (mol)

  

b. Theo đề bài ta có hệ phương trình

Bài 7 (trang 195 SGK Hóa 11)

Trong các chất sau, chất nào có nhiệt độ sôi cao nhất?

A. phenol

B. etanol

C. đimetyl ete

D. metanol

Lời giải:

– Đáp án A

– Trong các chất trên thì phenol có nhiệt độ sôi cao nhất.

Trắc nghiệm Hóa học 11 Bài luyện tập: Ancol và phenol có đáp án

Bài 1: Đung nóng một ancol đơn chức X với dung dịch H₂SO₄ đăc trong điều kiện nhiệt độ thích hợp sinh ra chất hữu cơ Y, tỉ khối hơi của X so với Y là 0,6956. Công thức phân tử của Y là

A. C₃H₈O.

B. C₂H₆O

C. CH₄O.

D. C₄H₈O .

Lời giải

Đáp án: C

d_X/Y < 1 ⇒ Y là ete

Ta có M_Y = 2M_X – 18

⇒ M_X = 32 ⇒ X là CH₄O

Bài 2: Khi đốt cháy hoàn toàn m gam hỗn hợp hai ancol no đơn chức, mạch hở thu được V lít khí CO₂ (đktc) và a gam H₂O. Biểu thức liên hệ giữa m, a vầ V là

A. m = 2a – V/22,4 .

B. m = 2a – V/11,2

C. m = a + V/5,6.

D. m = a – V/5,6 .

Lời giải

Đáp án: D

ancol no đơn chức mạch hở ⇒ n_{O (ancol)} = n_ancol = n_H2O – n_CO2 = a/18 – V/22,4

m = m_C + m_H + m_O =

Bài 3: Đốt cháy hoàn toàn a gam C₂H₅OH thu được 0,2 mol CO₂. Đốt cháy hoàn toàn b gam CH₃COOH thu được 0,2 mol CO₂. Cho a gam C₂H₅OH tác dụng với b gam CH₃COOH có xúc tác là H₂SO₄ đặc và đun nóng ( giả sử hiệu suất phản ứng là 100%) thì thu được số gam ete là

A. 8,8 gam .

B. 17,6 gam

C. 4,4 gam.

D. 13,2 gam.

Lời giải

Đáp án: A

n_C2H₅OH = 1/2 n_CO2 = 0,1 mol; n_CH3COOH = 0,1 mol

CH₃COOH + C₂H₅OH ⇌ CH₃COOC₂H₅ + H₂O

m_este = 0,1.88 = 8,8 (gam)

Bài 4: Cho Na tác dụng vừa đủ với 1,24 gam hỗn hợp 3 ancol đơn chức X, Y, Z thấy thoát ra 0,336 lít khí H₂ (đkc). Khối lượng muối natri ancolat thu được là

A. 2,4 gam

B. 1,9 gam.

C. 2,85 gam.

D. 3,8 gam.

Lời giải

Đáp án: B

ROH + Na → RONa + 1/2 H₂

n_Na = 2n_H2 = 0,03 mol

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng:

m_Muối = ancol + m_Na – H₂ = 1,24 + 0,03.23 – 0,015.2 = 1,9g

Bài 5: Lên men dung dịch chứa 300 gam glucozơ thu được 92 gam ancol etylic. Hiệu suất của quá trình lên men tạo thành ancol etylic là:

A. 40%

B. 60%

C. 54%

D. 80%

Lời giải

Đáp án: B

C₆H₁₂O₆ → 2C₂H₅OH

180g              92g

300g        →        153,3g

H% = (92/153,3). 100% = 60%

Bài 6: Một loại rượu có khối lượng riêng D = 0,92 g/ml thì độ rượu là bao nhiêu ? Biết khối lượng riêng của H₂O và C₂H₅OH lần lượt là 1 và 0,8 g/ml (bỏ qua sự co dãn thể tích sau khi trộn)

A. 45^o

B. 39,5^o

C. 90^o

D. 40^o

Lời giải

Đáp án: D

Giả sử có 100ml dung dịch rượu có x ml C₂H₅OH nguyên chất và y ml nước → x + y = 100

Khối lượng của 100 ml dung dịch rượu là 0,8x + y

Khối lượng riêng của dung dịch rượu là → (0,8x + y)/100 = 0,92 → 0,8x + y = 92

Giải hệ ⇒ x = 40 , y = 60

Vậy độ rượu của dung dịch là 40^o

Bài 7: Cho 2 phản ứng:

(1) 2CH₃COOH + Na₂CO₃ → 2CH₃COONa + H₂O + CO₂

(2) C₆H₅ONa + CO₂ + H₂O → C₆H₅OH + NaHCO₃

Hai phản ứng trên chứng tỏ lực axit theo thứ tự CH₃COOH, H₂CO₃, C₆H₅OH, HCO₃^– là

A. Tăng dần.

B. Giảm dần.

C. Không thay đổi.

D. Vừa tăng vừa giảm.

Lời giải

Đáp án: B

Bài 8: Dãy gồm các chất đều phản ứng với phenol là:

A. dung dịch NaCl, dung dịch NaOH, kim loại Na.

B. nước brom, axit axetic, dung dịch NaOH.

C. nước brom, anhiđrit axetic, dung dịch NaOH.

D. nước brom, anđehit axetic, dung dịch NaOH.

Lời giải

Đáp án: C

Bài 9: Một hỗn hợp gồm 25 gam phenol và benzen khi cho tác dụng với dung dịch NaOH dư thấy tách ra 2 lớp chất lỏng phân cách, lớp chất lỏng phía trên có thể tích 19,5 ml và có khối lượng riêng là 0,8 g/ml. Khối lượng phenol trong hỗn hợp ban đầu là

A. 15,6 gam

B. 9,4 gam

C. 24,375 gam

D. 0,625 gam

Lời giải

Đáp án: B

Lớp chất lỏng phía trên có V = 19,5ml ⇒ V_benzen = 19,5 ( Do benzen không tác dụng với dung dịch NaOH, không tan trong H₂O)

m_benzen = V.D = 15,6g ⇒ m_phenol = 9,4g

Bài 10: Cho 18,8 gam phenol tác dụng với 45g dung dịch HNO₃ 63% (có H₂SO₄ làm xúc tác ). Hiệu suất phản ứng là 100%. Khối lượng axit picric thu được là

A. 50g

B. 34,35g

C. 34,55g

D. 35g

Lời giải

Đáp án: B

n_phenol = 0,2 mol; n_HNO3 = 0,45 mol

C₆H₅OH + 3HNO₃ → C₆H₂(NO₂)₃OH + 3H₂O

⇒ HNO₃ hết; n_picric = 1/3 n_HNO3 = 0,15 mol

⇒ m_picric = 0,15. 229 = 34,35g

Bài 11: Cả phenol và ancol etylic đều phản ứng được với

A. Na

B. NaOH

C. Br₂

D. NaHCO₃.

Lời giải

Đáp án: A

Bài 12: Phát biểu nào sau đây không đúng?

A. Dung dịch natri phenolat phản ứng với khí CO₂lấy chất hữu cơ vừa tạo ra cho tác dụng với dung dịch NaOH lại thu được natri phenolat.

B. Phenol phản ứng với dung dịch NaOH, lấy muối vừa tạo ra cho tác dụng với dung dịch HCl lại thu được phenol.

C. Cho ancol etylic tác dụng với Na lấy chất rắn thu được hòa tan vào nước lại thu được ancol etylic.

D. Cho ancol metylic đi qua H₂SO₄đặc ở 170oC tạo thành ankan.

Lời giải

Đáp án: D

Bài 13: Cho các chất : ancol etylic, glixerol, etylen glicol, dimetyl ete và propan-1-3-điol. Số chất tác dụng được với Cu(OH)₂ là

A. 1

B. 3

C. 4

D. 2

Lời giải

Đáp án: D

Bài 14: Ancol nào sau đây phản ứng với CuO không tạo thành anđehit?

A. metanol.

B. etanol

C. 2-metylpropanol-1.

D. propanol-2.

Lời giải

Đáp án: D

Bài 15: đun nóng hỗn hợp gồm hai ancol đơn chức, mạch hở, kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng với H₂SO₄ đặc ở 140^oC. Sau khi các phản ứng kết thúc , thu được 6 gam hỗn hợp gồm ba ete và 1,8 gam nước. Công thức phân tử của hai rượu trên là

A. CH₃OH và C₂H₅OH .

B. C₂H₅OH và C₃H₇OH

C. C₃H₅OH và C₄H₂OH.

D. C₃H₇OH và C₄H₉OH .

Lời giải

Đáp án: A

2R-OH → R₂O + H₂O

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng

m_ancol = m_ete + m_H2O = 7,8g

n_ancol = 2n_H2O = 0,2 mol ⇒ M_ancol = 7,8 : 0,2 = 39 ⇒ R = 22 ⇒ -CH₃ (15) và –C₂H₅ (29)

⇒ CH₃OH và C₂H₅OH

******************

Trên đây là nội dung bài học Hóa học 11 Bài 42: Luyện tập: Dẫn xuất halogen, ancol, phenol do THPT Ngô Thì Nhậm biên soạn bao gồm phần lý thuyết, giải bài tập và các câu hỏi trắc nghiệm có đáp án đầy đủ. Hy vọng các em sẽ nắm vững kiến thức về Luyện tập: Dẫn xuất halogen, ancol, phenol. Chúc các em học tập thật tốt và luôn đạt điểm cao trong các bài thi bài kiểm tra trên lớp.

Biên soạn bởi: Trường THPT Ngô Thì Nhậm

Chuyên mục: Hoá học 11